رواق دارالحفاظ با مساحت ۲۱۷ متر مربع در جنوب حرم مطهر و شمال مسجد گوهرشاد قرار دارد و به دستور بانو گوهرشاد در اوایل قرن نهم هجری بنا شده است.
رواق دارالحفاظ با مساحت ۲۱۷ متر مربع در جنوب حرم مطهر و شمال مسجد گوهرشاد قرار دارد و به دستور بانو گوهرشاد در اوایل قرن نهم هجری بنا شده است. این بانوی بزرگ در مشهد مقدس یادگارهای متعددی از خود برجای گذاشته که یکی از آن ها رواق دارالحفاظ است. این رواق در قرن نهم ساخته شده و ابعاد آن به قرار ذیل است: عرض ۶۵/۸ متر ، طول ۱۸ متر ارتفاع تا زیر سقف ۸/۱۲ متر و تا پشت بام ۴۶/۱۴ متر است.
این رواق هفت صفه دارد که سه صفه آن به طرف دارالسیاده و سه صفه به طرف دارالسلام و یک صفه به طرف مسجد گوهرشاد و این صفه ها به استثناء یک صفه باز شده و ارتباط بین دارالحفاظ و رواق دارالسیاده و دارالسلام و مسجد برقرار شده و زوار از آن ها رفت و آمد دارند و کف آن با سنگ مرمر مفروش و دیوارها و سقف آن با طرز بسیار زیبائی ائینه کاری شده است .
کتیبه های دار الحفاظ :
در قسمت شمالی دارالحفاظ در حاشیه در ورودی به حرم مطهر روی کاشی های چینی نمای سنجری با خط نسخ جلی نوشته شده: «بسم الله الرحمن الرحیم هذه الروضه المکرمه المطهره لمولانا الامام المعصوم الشهید المظلوم الرضا، علی بن الکاظم، موسی بن الصادق، جعفر بن الباقر، محمد بن زین العابدین، علی بن الشهید بکربلا حسین ، الحسن بن علی بن ابی طالب و امام المتقین العابدین علی بن الشهید بکربلا حسین اخ الحسن بن علی بن ابی طالب و امام المتقین و وصی رسول رب العالمین محمد بن عبدالله ابن عبدالمطلب صلوات الله علیه و علی آله الطیبین الطاهرین و اصحابه المنتجبین و رحمه الله و برکاته.»
در همان کاشی در حاشیه به خط ریز در طرف چپ نوشته شده: «من عمل العبد المذنب الراجی الی رحمه ربه مولی الامام علیه الصلوه والسلام علی بن محمد المقری غفر الله له و بعد.» در ذیل آن آمده : «اضعف عباد الله محمد بن ابی طاهر بن الحسن بعد ما عمله و صنعه فی تاریخ غره جمادی الاولی سنه اثنی عشر و ستمادته غفر الله له و لوالدیه و لجمیع المومنین والمومنات بمحمد و عترته الطاهرین.»
بالای در ورودی زیر همین کتیبه روی کاشی های سنجری نوشته شده : «رحمه الله و برکاته علیکم اهل البیت» ، در بالای در ورودی حرم مطهر زیر سقف باخط ثلث زرد رنگ در یک ترنج نوشته شده «یا ایها الذین آمنوا لا تدخلوا بیوت النبی إلا أن یؤذن لکم»
در حاشیه در ورودی حرم مطهر نوشته شده : «قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : یا علی انا نذیر امتی و انت هادیها والحسن قائدها والحسین سائقفها و علی بن الحسین جامعها و محمد بن علی عارفها و جعفر بن محمد سادقها و موسی بن ج عفر محصیها و علی بن موسی منجیها و محمد بن علی قائمها و علی بن محمد عالمها و الحسن بن علی منادیها و القائم الخلف مناساقیها.»
در طرف راست حرم بالای ازاره روی سنگ نوشته شده:«فی بیوت أذن الله أن ترفع و یسبح فیها بالغدو و الاصال صدق الله العلی العظیم» و در طرف چپ نوشته شده: « هو الفتاح العلیم و هو العلی العظیم و هو الحی القیوم قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی»
در بالای در ورودی دارالحفاظ به دارالسلام زیر طاق به خط ثلث روی ترنجی نوشته اند :« و ازلفت الجنه للمتقین» و در زیر آن نوشته شده «سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدین» و در بالای در ورودی دارالحفاظ به دارالسیاده همین را نوشته اند.
در بالای ازاره اشعاری با خط نستعلیق روی سنگ نوشته شده است :
در طینت تو چشمه خورشید مضمر است بوی تو چون نسیم جنان روح پرور است
خاکی و نه فلک بوجودت منور است تا در تو نور دیده زهرا و حیدر است
خورشید گو یگانه رو هفت کشور است بهر شرف زخاک نشینان این در است
در این قسمت چند کتیبه به خط ثلث توسط مرحوم حاج میرزا احمد زنجانی رحمه الله نوشته شده «یا مجیب الدعوات یا غافر الخطیئات یاعالم الغیب و الشهاده العزیز الحکیم» و در جای دیگری در دارالحفاظ نوشته شده :
بر آستان روضه تو مهر و مه غلام در گنبد مرصع تو هر صباح و شام
از قرص آفتاب حرم زومه تمام تصویر می کند به سر تربت امام
صندوق … زر و قندیل سیم فام قبر تو خاک نیست که روح مصور است
آن بقعه ای که کعبه صدق و صفا در اوست و آن مسکنی که روضه آل عبا در اوست
از نکهتش که رایحه مصطفی در اوست وز طینتش که نکهت شیر خدا در اوست
در صفه وسط غربی دارالحفاظ به خط ثلث نوشته شده: «قال الله تعالی و سیعلم الذین ظلموا ای منقل ینقلبون یا ایها الذین آمنوا اطیعو الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا قال الله تعالی : فضل الله المجاهدین علی القاعدین اجرا عظیما.»
۱- بزودی خواهند دانست کسانیکه مرتکب ظلم شدند چه سرنوشتی در انتظار آن ها می باشد .
۲- ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا و رسول و صاحبان امر خود اطاعت کنید.
۳- خداوند مجاهدانی را که در میدان های جنگ پیکار می کنند بر کسانیکه در منازل خود نشسته اند فضیلت و برتری می دهد و در ادامه کتیبه ها در بالای ازاره نوشته شده است :
روز جزا که نوبت ملک قدم زنند ارواح انبیاء همه از قرب دم زنند
اهل صفا بروضه جنت علم زنند ارباب معصیت چه نفیر ندم زنند
آل علی نخست به میدان قدم زنند وزپیشگاه عفو صلای کرم زنند
وز مغفرت بنامه هرکس رقم زنند مقبل کسیکه بنده اولاد حیدر است
در این رواق در جای دیگر بالای ازاره نوشته شده: «وهب لنا من لدنک رحمه انک انت الوهاب ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا» و بعد از آن نوشته شده است :
هشتمین سلطان علی موسی الرضا کاندر بر زمانه تنش روح دیگر است
شاهی که کائنات طفیل وجود اوست خلوت سرای سدره مقام شهود اوست
بعد از این با خط ثلث بسیار زیبائی نوشته شده: «و من یتوکل علی الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل الله لکل شی قدرا» و در امتداد آن نوشته شده است :
اقبال هم عنان عروج و صعود اوست مردود باد هر که به عالم حسود اوست
دنبال آن این حدیث شریف نوشته شده: «کلمه لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» و دنبال آن نوشته شده:
بعد از آن نوشته شده انه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم تعلوا علی واتونی مسلمین و من یتول الله و رسوله الذین آمنوا فان حزب الله هم الغالبون و دنباله آن آمده است :
بعد از آن نوشته است و «قل رب اغفر و ارحم و انت خیر الراحمین» و دنبال آن نوشته شده :
بعد از آن نوشته شده: «إنه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم الا تعلوا علی واتونی مسلمین و من یتول الله و رسوله الذین آمنوا فان حزب الله هم الغالبون» و دنباله آن آمده است :
بعد از آن نوشته است (و قل رب اغفرو ارحم و انت خیر الراحمین ) و دنبال آن نوشته شده :
بعد از آن نوشته شده: «انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوه و یوتون الزکوه و هم راکعون » و بعد از آن نوشته شده است :
طوطی گلشن انا افصح زبان تست مفتاح علم خامه گوهرفشان تست
چون کعبه مراد همه آستان تست عصمت که در ریاض سحر مدح خوان تست
نظام در منقبت خاندان تست کاندر ریاض مدح دائم سخنور است
در حاشیه در طرف دارالسلام نوشته شده است:
خورشید آسمان فروغش ضیا گرفت دامان او زصدق چه روح خدا گرفت
بعد از آن نوشته شده قوله تعالی:«لا اله الا هو کل شی هالک الا وجهه صدق الله یا رحمان یا رحیم لا اله الا الله و علی الله فلیتوکل المومنون» و بعد از آن آمده است:
این ملک از امام خمینی صفا گرفت
کف دارالحفاظ تماما با سنگ مرمر مفروش شده و ازاره های آن هم مرمر می باشد از بالای کتیبه ها تا سقف آئینه کاری و مقرنس است و بانی آئینه کاری آن سلطان مراد میرزا حسام السلطنه والی خراسان بوده که در سال ۱۲۶۹ پایان یافته است و قاآنی در تاریخ آن گفته است :
پیر عقلم گفت قاآنی پی تاریخ او مصرعی گویم که هم بنمایمت راه رشاد
گفتمش احسن آن مصراع دلکش چیست گفت: گر مریدی جوی از این در که وز این سلطان مراد.
رواق دارالحفاظ از قدیم محل تجمع حافظان قرآن و انجام مراسم خاص تلاوت کلام الله و خطبه مخصوص حفاظ آستان قدس بوده، از این رو به « دارالحفاظ» شهرت یافته است. مشاهیر بزرگواری مثل عبدالجواد ادیب نیشابوری و ملاهاشم خراسانی در این مکان مدفون می باشند و در انتهای جنوبی این رواق مرحوم عباس میرزا قاجار مدفون شده و سنگی بزرگ بر دیوار کنار قبر او نصب شده و نوشته هائی هم درباره عباس میرزا ولیعهد بر آن نقش شده است:
« الملک الله الواحد القهار ، مضجع پاک و مرقد تابناک نواب رحمت و غفران ماب ولیعد دولت نگهبان ملت سماء السموه هلاک العدو جنه الدهر جنه الملک نائب السلطنه عباس میرزا طاب ثراه و جعل الجنه مثواه است که در عنفوان جوانی از تائیدات سبحانی در فنون مرزبانی از میان اولاد خاقان خلد آشیان و سلطان رضوان مکان .
فتحعلی شاه قاجار کالشمس من بین النجوم اشتهار و انتشار داشت و بولایت عهد و نیابت سلطنت اختصاص یافت چندگاه در تخت گاه سلطنت بامور سپاه و رعیت پرداخت و چندی در حفظ ثغور و نظم ملکت آذربایجان مساعی جمیله به ظهور رسیده در غزوات معاندین به فتوحات جلیله منصور گشت .
در مملکت اسلامی ایران مخترع قانون نظام گشت در صنایع توپ و تفنگ و سیار اسباب جنگ اهتمام تمام نمود پس از آن به دفع مفاسد یزد و کرمان پرداخت، بعد از تصفیه آن سامان به رفع غوائل خراسان اقدام نمود به اندک توجهی از قلع مفاسد داخله فراغت یافته به ثلمه خارج مشغول گشت .
قلعه سرخس را که موطن طائفه ترکمان بود به قهر و غلبه حرب مسخر کرد اسرای شیعه را خلاص نمود. به تاریخ یازدهم جمادی الاخر سنه هزار و دویست و چهل و نه در ارض اقدس مرحوم و در این مکان شریف مدفون شد.»
در سال ۱۳۴۶ شمسی که رواق دارالسلام توسعه یافته و نوسازی شده است از ضلع شرقی دارالحفاظ دری وسیع بدار السلام گشوده اند که موجب تسهیل آمد و شد زائران و عبادت کنندگان گردیده است .
در صفه بین دارالحفاظ و دارالسلام اشعاری به زبان فارسی به خط نستعلیق روی سنگ نوشته شده :
شمس الشموس عالم انواری ای حسن رویت آئینه یزدان را
ای داده عزت و شرف و خدمت انصاری آن فقیر پریشان را
از حق هزار مرتبه تحسین به او آن ذات پاک مظهر سبحان را
آن مظهر جلالت یزدانی آن منبع عدالت و احسان را
مدحش الهیا به کتاب عشق برخوان هزار آیت قرآن را
در صفه دیگری در همین رواق که بین دارالحفاظ و دارالسلام قرار دارد نوشته شده :
آن سر غیب و کاشف ما اوحی وان شارح فواتح قرآنرا
آن رازدار علم لدنی را و آن پرده دار شاهد پنهان را
بر در که جلال همایونش بین پاسبان ملائک رحمان را
عشاق را زجام الستی را داد صهبای ناب کوثر و رضوانرا
صاحبدلان زدانش و عرفانش افروختند شمع دل و جان را
منبع : سایت رضوی
پاسخ دهید