پوشش محلی خراسانی به انواع لباسهای محلی اهالی خراسان اطلاق میشود.پوشاک اصلی و غالب مردم در منطقه خراسان شباهتهایی با پوشاک در افغانستان به ویژه غرب افغانستان دارد.آمیزشی از قومها و قبیلههای گوناگون در جغرافیای خراسان بزرگ بیشتر در شهرهای نسبتاً کوچک، روستاها و خیمههای عشایری سکونت دارند.همچنین قومیتهای گوناگونی در منطقهای از خراسان که در محدودهٔ کشور ایران قرار دارد ساکن اند که هر کدام با توجه به قومیتشان پوشاکهای متفاوتی پوشیده میشود.رنگ، گونه، نوع پوشیدن هر لباسی در منطقههای خراسان متفاوت است.در خراسان نوع پوشش همراه با نوعی منزلت اجتماعی است .تقریباً پوشاک خراسانی تمامی سنین برای مردان و زنان را شامل میشود.
گونهها
گوناگونی پوشاک در خراسان با قومیتهای ساکن در این منطقه پیوند دارد. هر قوم لباس قومی خویش را میپوشد که این موضوع در شمال و جنوب خراسان بیشتر نمایان است. در مناطق مرکزی خراسان مردان نسبت به پوشش خویش بیشتر علاقه مندند تا زنان. یک مرد خراسانی در مناطق مرکزی خراسان دست کم از کمترین پوششی که مخصوص به خود اوست میپوشد. کمترین پوشش او معمولاً عمامه است. در بین مردان خراسانی عمامه یک سربند رایج است که به شکل محدود بر سر گذاشته میشود.
مردم کرد خراسان
زنان
بانوان کرد شمال خراسان از تزئینات زیادی برروی لباسها و سروگردن و دستهای خود استفاده میکنند از جمله خرمهرهها بر برروی سربند ویالبههای جیب، آویزهای نقره و طلا بر بناگوش، پیشانی بندهای مختلف، دستبندهای متنوع ازانواع عقیق وکهرباونقره سیــنه ریزهای گوناگون وقابهای دعا وسکههای فراوان بر روی جلیقههای الوان استفاده میکنند. پوشاک زنان کرد شمال خراسان مجموعا ۸ تکه میباشند.
- کومخ:نوعی کفش مخصوص که جنس آن تیماج الوان بخصوص سبزاست. شکل ظاهری کفش شبیه نعلین نوک برگشته میباشد ورویه وکنارههای کفش رابا نخهای ابریشمی رنگی رودوزی وگلدوزی مینمایند.
- جوراب:جنس این جورابها معمولا پشم گوسفند است ودارای ساقههای کوتاهی میباشد که تا وسط ساق پامی رسد. این جورابها توسط بانوان این ناحیه با نقش ونگارههای زیبایی یافته میشود.
- شلیته:بانوان این ناحیه بر خلاف دیگر نواحی کرد نشین که از پیراهن استفاده میکنند از دامنهای پرچین موسوم به شلیته به همراه یک پیراهن نه چندان بلند استفاده میکنند. این دامنها تا نواحی زانو میرسد که این اندازه برای بانوان سن بالا کمی بلندتر میشود. شلیته حدود ۱۰تا ۱۲ متر پارچه الوان گلدار میباشد که معمولا تا ۳/۱ قد دامن از پایین را زری دوزی ونواردوزی مینمایند. معمولا پیراهن که با این دامن پوشیده میشودروی دامن را تا حدودی میگیرد.
- پیراهن:پیراهن بانوان این ناحیه تا حدود کمر میرسد که در امتداد آن چند رج نوار تزئینی افقی چین دار نیز دوخته میشود. پارچه این پیراهنها معمولا از نوع گلدار انتخاب میشود و بطور کلی تزئینات فراوانی روی آن انجام میشود. از جمله اینکه قسمت پیش سیــنه را با نوارهای افقی وعمود تزئین کرده وسردستها(مچها) نیز دارای نوار دوزی زری میباشد یقه این پیراهن دارای چاکهای ۱۰ از دو طرف میباشد.
- جلیقه:همانند سایر مناطق کرد نشین مظهر اصالت لباسهای کرد این ناحیه جلیقه آن میباشد. مانند دیگر مناطق کردنشین آن را از مخمل الوان انتخاب کرده وروی آن تزئینات فراوان اعم از سکه دوزی یا یراق دوزی ویا نواردوزی انجام میشود.
- روسری:پارچه آن گلدار والولن میباشد که زمینهٔ آن روشن و نقش و نگارهای الوان زیبایی دارد. ابعادآن که چهار گوش میباشد هر ضلع یک مترو۲۵ سانت است قبل از استفاده آن دوطرف آنرو ریشه میدهند و به صورت سه گوش تا کرده وروی سر گذاشته ویک گوشه آن رابه داخل سربند برده وگره میزنند.
- چادر:یک پارچه مربع شکل به ابعاد ۲ x ۲ میباشد که در ضلع آنرا دو رج با فاصله نواردوزی وریشه دوزی میکنند. رنگ این چادر همیشه مشکی انتخاب میشود.
- سربند:همان پارچه کلاغهای معروف است که در دیگر نواحی کرد نشین نیز استفاده میشود.
مردان
پوشاک مردان شمال خراسان کمی متفاوت از سه ناحیه کردنشین کردستان کرمانشاه و آذربایجان غربی است.
مردم عرب خراسان
مردان
مردان عرب خراسانی همانند دیگر اعراب از لباس عربی با تفاوتهایی میپوشند. ساده ترین نوع این پوشش پوشیدن دشداشه است. اما عبا برای مردان بیشتر کاربردی برای روحانیون و شیوخ قبیله عربی در جنوب خراسان دارد.
زنان
ساده ترین نوع پوشش برای زنان عرب خراسان چادر عربی(عبای معمولی) و شیله است.
منابع
در اکثر روستاهای ایران، خراسان و مشهد به دلیل نقش پر رنگ دامداری و کشاورزی در زندگی روزمره از نقوشی که به نوعی اشاره به این عوامل دارد، استفاده میکنند. به طور کلی عواملی مانند جنسیت، شرایط جغرافیایی، سن، موقعیت اجتماعی، شرایط تاریخی و اعتقادات و آداب و رسوم از جمله عواملی است که در فرم پوشاک تأثیر گذار بوده است. پوشاک خراسانیان را به دلیل وجود طوایف مختلف، بسیار متنوع و اغلب متفاوت بایستی در نظر گرفت و به صورت کلی میتوان آن را به چهار بخش عمده تقسیم کرد.
- پوشاک کردهای ساکن خراسان
- پوشاک نواحی مرزی، مثل تربت جام، تایباد، باخرز و خواف.
- پوشاک مهاجرین ساکن دراستان، مانند ترکمنها، بلوچها و عربها.
- پوشاک ساکنین مناطق کویری و جنوبی استان، مثل شهرهای نیشباور، تربت حیدریه، سبزوار، کاشمر، گناباد و قاین.
از این رو، در مشهد از دیرباز میتوان پوششهای مختلف را در قالب گروههای انسانی مختلف که اغلب زائرین بارگاه رضوی هستند، مشاهده نمود. با این وجود نشانه پوشش مردم مشهد که تا چند دهه قبل رایج بوده است که در اصل، ویژه مردم خراسان بوده و در شهر مشهد و اطراف آن نیز به کار میرفته است. سادات مسن یا روحانی دستار سیاه و بدون دنباله، نیمه مسن ها، دستار سیاه دم دار، افراد حج رفته دستار زرد رنگ، کربلا رفتهها دستار شیر و شکری یا قهوه ای – که به آن شال کبریایی میگفتند – و بقیه مردم هم دستار سپید و کرکی به سر میبستند.
بلوچها بیشتر در شرق و جنوب خراسان رضوی مستقر میباشند. مردان و زنان بلوچ ساکن در این استان در استفاده از پوشاک سنتی خویش اصرار میورزند. زنان بلوچ علاوه بر به کارگیری پارچههای گلدار، در تهیه پوشاک سنتی خویش از هنر سوزندوزی استفاده میکنند.
در شمالیترین نواحی استان خراسان رضوی، ترکمنها زندگی میکنند. پوشاک مردان و زنان ترکمن بسیار ظریف و زیباست. زیورآلات خاص ترکمنها بر زیبایی پوشاک زنانه میافزاید.
در شهرهای قوچان، درگز و کلات، مردان و زنان کرد و ترک دارای لباسهای مخصوص به خود میباشند. در این مناطق پوشاک مردان و زنان از ویژگیهای خاصی برخوردار است که آن را از بقیه نقاط خراسان متمایز ساخته است. ظریفترین پارچههای ابریشمی در کارگاههای سنتی زاوین کلات بافته میشود. به کارگیری رنگهای قرمز، زرد، صورتی و سورمهای در این پارچهها، پوشاک محلی آنان را به یک اثر هنری بدیع مبدل ساخته است.
پاسخ دهید