اداره پست و تلگراف مشهد
تاریخ اداره پست مشهد
تاریخنگاران روایت میکنند که نخستین دستگاهی که میتوانست برای مسافتهای دور و دراز پیام مخابره کند؛ «تلگراف الکتریکی» بود که در سال ۱۸۴۳م/۱۲۵۹ق. ساخته شد و دل مردمان آن دوران را به کم شدن فاصلهها روشن کرد. بعدها، نخستین خط تلگرافی بین پاریس و شهر روآن (Rouan) دایر گردید و از آن جا نیز به مناطق دیگر جهان گسترش یافت.([۱]) خلاصه این که، سرعت انتقال اخبار از ایالات و ولایات و منافع استعماری ایجاب می کرد تا دولت های ذی نفع به فکر ایجاد خطوط تلگراف در سرزمین های مستعمراتی هم باشند.در این میان، سابقه ورود تلگراف به ایران به سال ۱۲۷۴ هجری قمری میرسد. در این سال، خط تلگراف بین کاخ گلستان و باغ لالهزار در تهران توسط «مسیو کرشش» اتریشی کشیده ([۲]) و تلگراف تبریک اعتضادالسلطنه وزیر علوم از باغ لالهزار به کاخ گلستان، مخابره شد. بعد از مدتی، سیم تلگراف بهمباشرت مخبرالدوله که آن زمان کتاب دار مدرسۀ عالی دارالفنون ناصری بود به کرج برده شد.
روایتهای تاریخی گواه آن است که ۱۹سال پس از تاسیس تلگراف در تهران، این خط به مشهد رسیده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، از جمله خطوطی که با تشریفات باشکوه در روز اول رجب ۱۲۹۳ق افتتاح شد، خط تلگرافی مشهد بود. این ماجرا به دوره صدارت میرزا حسینخان سپهسالار مربوط میشود. در آن برهه، «حیدرعلیخان» به ریاست تلگرافخانه مشهد انتخاب شد، وی دارای منصب افتخاری سرهنگی بود. اما نخستین پیامی که از مشهد روانه خطوط تلگراف شد، گزارش بازشدن خط تلگراف بود. این خبر را شیندلر کارشناس خارجی به مخبرالدوله وزیر تلگراف به این شرح مخابره کرد:«خدمت جناب مخبرالدوله، از زرنگی حیدرعلیخان سرهنگ، امروز که دوشنبه است سیم داخل شهر شده و حالا از تلگرافخانه حرف میزنم. شیندلر، مهر تلگرافخانۀ مبارکه به تاریخ یکم شهر رجبالمرجب ۱۲۹۳ ». ناصرالدینشاه زیر این تلگراف نوشته است:«جناب سپهسالار اعظم الحمدلله تعالی که سیم به مشهد مقدس رسید، عریضه ما را به خدمت حضرت ابلاغ کنید و تشریفات از همان قرار که نوشته بودم ان شاءا… تعالی به عمل آورند.» تلگراف ناصرالدینشاه به حضرت رضا(ع) که با خضوع و خشوع تنظیم شده و شاه از آن بهعنوان عریضه یاد کرده است، حاکی از خرسندی وی از وصول سیم تلگراف به مشهد است. با دریافت تلگراف شاه،رکنالدوله والی خراسان، در حرم حضرت رضا(ع)، سر مقبرۀ عباسمیرزا، نایبالسلطنه سلام عام ترتیب داد و متولیباشی در حضور روحانیون و بزرگان خراسان، تلگراف شاه را در حرم حضرت علی بن موسیالرضا(ع) قرائت کرد. سپس ۲۱ توپ شلیک گردید و مراسم سلام با دعایی برای سلامت شاه خاتمه یافت. رکنالدوله چگونگی این جشن را به حضور شاه گزارش داد، بهاینترتیب، بین طهران و مشهد خط تلگراف افتتاح شد.([۴] )بعد ازآن با تشکیل یک مرکز مستقل به نام تلگرافخانه، این وسیلۀ ارتباطی بهطور منظم و دایمی، تماس مشهد را با تهران برقرار میکرد. در این زمان، کارکنان اصلی تلگرافخانه، شامل یک نفر ناظم، صندوقدار، یک نفر انگلیسی، عضو مؤسسۀ تلگراف هند و اروپا، دو نفر تلگرافچی روسی، یک نفر تلگرافچی ارمنی و دو نفر تلگرافچی ایرانی بودند.([۵])
منابع:
[۱] قائم مقامی، جهانگیر. سابقه تلگراف در ایران (بخشی از تاریخ رقابت های انگلیس و روس) بررسی های تاریخی شماره ۱، سال هفتم، ص۷۶
[۲] اعتمادالسلطنه، محمد حسن بن علی، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۳، ص۲۵۶
[۳] یزدانی، مرضیه. اسناد پست و تلگراف. تهران. سازمان اسناد ملی ایران. ۱۳۷۸، ص۲۲
[۴] صفایی، ابراهیم (آذر۱۳۴۶)”افتتاح تلگراف طهران مشهد”مجله نگین. سال سوم. شماره ۳۱٫
[۵] محبوب فریمانی، الهه و نعمتی، بهزاد (۱۳۸۴) گزیده عکس های تاریخی موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی. ج۱٫ مشهد: سازمان کتابخانه ها، موزهها ومرکزاسناد آستان قدس رضوی، ص ۱۹۱
[۶] سه سفرنامه هرات، مرو، مشهد. به اهتمام قدرتا… روشنی زعفرانلو.- تهران: توس، ۱۳۵۶،ص ۲۰۳
[۷] همان، ص ۲۱۱
[۸] ییت، کلنل چارلزادوارد (۱۳۶۵) سفرنامه خراسان و سیستان. ترجمه قدرت ا… روشنی زعفرانلو. تهران: یزدان، ص ۴۷
پاسخ دهید