باغ ملی، از بوستانهای قدیمی شهر نیشابور است که در مختصات جغرافیایی ۳۶ درجه و ۱۲ دقیقهی عرض و ۵۸ درجه و ۴۰ دقیقهی طول شرقی واقع شده. این بوستان، از شمال، با خیابان امام خمینی، از غرب، با خیابان دکتر شریعتی و از شرق، با بیمارستان ۲۲ بهمن و از جنوب، با ناحیهای مسکونی و تجاری همجوار بوده و دارای دو ورودی اصلی شمالی (خیابان امام خمینی) و غربی (خیابان دکتر شریعتی) میباشد.
ستونهای آجری باغ ملی نیشابور، در اوایل دههی ۱۳۶۰ به دست هنرمند نامآور آجرتراش نیشابوری، استاد ابوالقاسم اخویان- طراحی و ساخته شدهاند. این دو ستون – با کاربرد ورودگاه و سردرب باغ ملی در خیابان امام خمینی شهر نیشابور- از دیدگاه فُرم، ابعاد، تزئینات، قرینهسازی و شکل، دو چراغ فانوسی را در ذهن تداعی مینمایند که با طراحی و نقوشی بسیار زیبا و هنرمندانه، آدمی را به دیدن آبنماها، درختان سر به فلک کشیدهی قدیمی کاج و فضای سبز باغ ملی، فرا میخواند. ستونهای باغ ملی نیشابور، در تاریخ ۲۵/۰۵/۱۳۸۴، به شمارهی ۱۳۳۶۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- موقعیت جغرافیایی و پیشینه:
دو ستون آجری باغ ملی، در ورودی جبههی شمالی باغ ملی شهر نیشابور، جای گرفته است.
ستونهای آجری یادشده، در دو سوی شرقی و غربی سکّویی نصب شدهاند. این سکو با پلههایی، رفت و آمد به درون و بیرون باغ ملی را فراهم آورده میآورد. بر روی سکوی یاد شده، دو تندیس شیر سنگی که هر کدام بر روی پاهای جلویی بر گویی سنگی، ایستادهاند قرار گرفته. از شاخصترین جایهای عمومی شهری در پیرامون این باغ، میتوان به بیمارستان ۲۲ بهمن در ضلع شرقی و باغ امین الاسلامی در حاشیهی شمالی خیابان امام خمینی و روبه روی باغ ملی، اشاره نمود.
ستونهای سردر ورودی باغ ملی، در حدود اوایل دههی ۱۳۶۰، به دست استاد قاسم اخویان – آجرتراش نامآور نیشابوری، زادهی ۱۳۰۵ش.- طراحی و ساخته شده است. آثار پُرشمار و ارزشمند دیگری نیز در کارنامهی هنری استاد اخویان وجود دارند که در میان شاخصترین آنها میتوان به طراحی و ساخت ستونهای محوطهی تاریخی خیام و عطار، سردر ورودی دبیرستان خیام نیشابور، ستونهای مقابل ایستگاه راهآهن نیشابور، تندیس آجری سند ایرانیان بیمارستان حکیم نیشابور، مرمت و بازسازی گنبد قابوس و همچنین میل خسروجرد سبزوار، شمس العماره تهران و بنای شوش دانیال اشاره نمود.
- مشخصات و ویژگیهای معماری و هنری:
سردر اصلی باغ ملی نیشابور، دربرگیرندهی دو ستون آجری به ارتفاع حدود ۶ متر است که در فاصلهی ۱۰ متری یکدیگر قرار گرفتهاند. این دو ستون، از دیدگاه فُرم، ابعاد، تزئینات، قرینهسازی و شکل، دو چراغ فانوسی را در ذهن تداعی مینمایند که به شیوهای بسیار زیبا، طراحی شدهاند. مصالح به کار برده شده در ساختمان ستونها آجر، سنگ، بتون، سیمان، گچ و آهن میباشد.
هر ستون، در داخل، آرماتوربندی، و با نمای آجری، پوشش شده. ساختمان ستون، در برگیرندهی چند بخش پایهی ستون، شال ستون، قسمت میانی، سرستون و قسمت فوقانی است. این ستونها، در قاعده به شکل بیضی با قطر ۱۸۰*۲۲۰ سانتیمترند که در قسمتهای مختلف، ابعاد آن تغییر مییابد، به گونهای که قطر آن در پایه و سرستون، بیشتر از بخش میانی است.
آجرتراشهای گوناگون و متنوعی، ستون را پوشش دادهاند که این تنوع، در قسمت بدنه و سرستون، بیشتر خودنمایی میکند. آجرتراشهای قسمت پایهی ستون، شامل چارک، قاشقی و همچنین شکلهای هندسی نقطهچینی، هرمی و پخی است که به صورت نواری، دور تا دور این بخش را در برگرفتهاند.
قسمت میانی ستون، دارای نقش هره آجری (کمربندی) به صورت عمودی، ور در فاصلهی بین هره آجری، نقوش مختلفی از جمله حصیری برجسته، دندان موشی، پخی، قاشقی، زیگزاگ، اشکی، لانه زنبوری، گندمی، قطار و شطرنجی و اشکال هندسی لوزی، خشتی اریب یا قناس اجرا گردیده است.
قسمت سرستون، از تنوع نقوش بیشتری نسبت به سایر قسمتهای ستون برخوردار بوده و اشکالی چون نیلوفری (نیمهباز)، چندیدن ردیف آجرتراش که به صورت نواری هلالیشکل دورتا دور ستون را دربرگرفته. برآمدگی در این قسمت، شکل مقرنسمانندی را برای آن ایجاد نموده است. قسمت فوقانی ستون که توغمانند است، با رأس هرمی و با آجرتراشهای چارک و کلوک زینت یافته است.
- منبع:
- ارگنجی، حسن؛ صدیقی، فروه، «گزارش ثبتی ستون های باغ ملی نیشابور»، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان خراسان رضوی، اداره میراث فرهنگی و گردشگری نیشابور، ۱۳۸۴٫ به کوشش ققنوس شرق، «ستون های آجری باغ ملی نیشابور»، ابرشهر: دانشنامه نیشابور، آبانماه ۱۳۹۰٫
پاسخ دهید