وقتی به انتهای رودکی١ میرسید، پلی را مقابلتان میبینید که به دامنه کوهسنگی ختم میشود. در آنجا محیطی آرام، ساکت و سرسبز مقابلتان مشاهده میکنید. بهمحض ورود به این مکان ابتدا با قبری بزرگ مواجه میشوید که متعلق به شیخ اسدا… یزدی است. در کنار آن یک هشتضلعی بزرگ میبینید که هفت قبر در آن قرار دارد. این قبرها متعلقبه افرادی ازجمله آقامیرزا عسکریرضوی مشهور به «آقابزرگ حکیم» و پسرش، همچنین فقیه ربانی شیخ سیفاللهیایسی و تعدادی از مریدان این بزرگواران است که آنجا بهخاک سپرده شدهاند.
شیخ اسدا… یزدی مشهور به «هراتی»
عارف بزرگ و حکیم عالیقدر شیخ اسدا… یزدی مشهور به «هراتی» از حکما و وارستگان ارض اقدس رضوی است که سال١٢٤٠شمسی در شهر یزد دیده به جهان گشود. وی از محضر استادانی همچون آقامحمدرضا قمشهای، آقا علی زنوزیمؤسس و آقامیرزا
ابوالحسن جلوه بهره فراوان برد. او در تمام عمر مجرد ماند و از مال دنیا به مختصری اکتفا کرده بود؛ بهطوریکه هروقت پیراهن خود را میشست تا خشکشدن همان پیراهن، لباسی برای پوشیدن نداشت و گاهی برای پرهیز از تعطیلی درس، بدون پیراهن به تدریس مینشست.
عده محدودی از خواص، برای کسب معارف و کمالات به حضورش میرفتند. از شاگردان وی میتوان به آقامیرزا عسکریشهیدی و آقامهدی حکیمالهیقمشهای اشاره کرد. صاحبنظران، وی را متصل به عقل فعال دریافته بودند. حاج شیخ حسنعلیاصفهانینخودکی،
شیخ اسدا… را از اولیا و اعاظم اهل حق و اکابر اهل کشف و یقین میدانست.
شیخاسدا… یزدی در منطق و حکمت، هیئت و علوم ریاضی مهارت داشت. آقامهدی حکیمالهیقمشهای درباره او میگوید: «شرح نصوح قیصری را در محضر جناب عارف بزرگوار آقا شیخ اسدا… یزدی (متوفای ۱۳۴۵ق) فراگرفتم. ایشان به ما سفارش میکرد که بیوضو در درس حاضر نشوید.»
شیخ اسدا… یزدی علاوهبر تدریس و تربیت حکمای نامآور، آثاری داشت که تصحیح «منطق حکمت اشراق» بهشرح قطبالدین شیرازی با تعلیقات صدرای شیرازی و رساله «بینالرأیینِ» اکبر فلاسفه اسلام، معلم ثانی، ابونصر فارابی از آن جمله است. وی در ١٣٤٥ق (١٣٠٥ش)، ندای «ارجعی الی ربک» را لبیک گفت و عالم را از وجود خویش یتیم کرد. پیکر او در این مکان که محل عبادتها و ریاضتهای شبانه وی نیز بوده است، به خاک سپرده شد.
آقامیرزا عسکری، معروف به «آقابزرگ حکیم»
آقامیرزا عسکری، معروف به «آقابزرگ حکیم» فیلسوف و حکیم و عالم متأخر و از بزرگترین استادان فلسفه در مشهد بود. پدرش میرزا ذبیحا… فرزند و شاگرد میرزا هدایتا…، پدربزرگش میرزا هدایتا… فرزند و شاگرد میرزا مهدی شهید بود.
میرزا مهدی شهید از فقهای مشهور و شاگرد «علامه وحید بهبهانی» بود که سال١٢١٨ق در جریان دفاع از حقوق مردم در مبارزه با دستبرد نادرمیرزا، نوه نادرشاه به اموال آستان مقدس رضوی، بهدست نادرمیرزا شهید شد. در ظاهر بعداز شهادت این مرد بزرگ که به «شهید ثالث» معروف شد، اولادش با لقب شهیدی شناخته شدند.
آقا میرزا عسکری، سال١٢٨٥ق در مشهد بهدنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را نزد پدر و استادان صاحبنظر مشهدی گذراند؛ سپس به تهران رفت و درس خود را ادامه داد. مدتی نزد «حکیم جلوه» به تحصیل مشغول بود. پساز آن از محضر استادانی مانند
«میرزا هاشم گیلانیاشکوری» و «میرزا حسن کرمانشاهی» بهره برد.
حکیم آقابزرگ، در نجف در محضر آخوند ملامحمدکاظم خراسانی (صاحب کتاب کفایه) به تحصیل فقه و اصول پرداخت. پساز سالها تعلیم و تعلم در نجف، سرانجام در سال١٣٣٣ق به مشهد بازگشت و حوزه بزرگ درس فلسفه را دایر کرد. او در کمال وارستگی و آزادگی و آزادمنشی میزیست. زاهد و کاملاً بیاعتنا به امور دنیا بود، صراحت لهجه داشت و در ریاضت زندگی را بهسر میبرد. بهگفته شیخالرئیس در ٢٤ساعت به یک وعده غذا قناعت میکرد.
با اینکه درنهایت فقر زندگی میکرد، از کسی چیزی نمیگرفت و از قبول وجوهات طفره میرفت و تا پایان عمرش بر همین شیوه استوار بود.
یکی از علما که با او سابقه دوستی داشت، بعداز اطلاع از فقرش با مقامات تهران تماس میگیرد و ابلاغ مقرری درخورتوجهی برایش صادر میشود. این ابلاغ همراه نامه آن عالم به «آقابزرگ حکیم» داده میشود. وی همینکه متوجه محتوای نامه میشود، با ناراحتی فراوان از این کار دوستش، پشت پاکت مینویسد «ما آبروی فقر و قناعت نمیبریم… .» و پاکت را با محتوایش پسمیفرستد. شهید مطهری در ابتدای تحصیل مقدمات عربی در مشهد یعنی بین سالهای ١٣٥٢تا ١٣٥٤ق، ایشان را که پیرمردی سپیدموی و سادهزیست بود، دیده بودند.
از شاگردانش میتوان به شیخ سیفا…الیی، سید حسن بجنوردی، محمود شهابی، حاج آقاحسین قمی، حسینعلی راشد، آقا شیخ هادی کدکنی، آقا میرزامحمد آزادهخراسانی، مهدی الهیقمشهای و سید موسی قطبالمحدثینخراسانی اشاره کرد.
وی در مشهد بیشاز ٢٣سال به تدریس شرح لمعه و شرح قوشچی و اشارات و شوارق و اسفار منظومه پرداخت. آقابزرگ حکیم شب ٢٩جمادیالثانی سال ١٣٥٥قمری (١٣١٥شمسی) وفات یافت و طبق وصیتش در این مکان مدفون شد.
شیخ سیفاللهیایسی
فقیه ربانی شیخ سیفاللهیایسی به سال١٣١٧قمری برابر با ١٢٧٨شمسی در روستای «غریبدوست» آذربایجان به دنیا آمد. در دوران طفولیت نهتنها وسایل تحصیل برای وی مهیا نبود؛ بلکه موانع بیشماری نیز برای تحصیلش وجود داشت. وی بهشوق ذاتی و تضرع به درگاه الهی، سوم رجب١٣٣٣قمری به تبریز رفت و در مدرسه حسنپادشا مشغول تحصیل شد. سپس به زنجان مهاجرت کرد و در آنجا به ادامه تحصیل پرداخت. ١٢شعبان١٣٣٧قمری حضرترضا(ع) را به خواب دید و حضرت امر فرمود: «بیایید به مشهد». سه روز بعد، یعنی ١٥شعبان برهنهپا و پیاده از راه رشت و عشقآباد روانه دیار خراسان شد و دوازدهم رمضان همان سال به مشهد رسید.
شیخ سیفا… کتاب شرح لمعه را نزد عالم بزرگ «آقا میرزامحمدباقر مدرسرضوی» آموخت. کتاب قوانین را در خدمت مرحوم «آیتا…حاجشیخ محمدتقی مشکوری» فراگرفت. رسائل، مکاسب و کفایه را نیز در محضر مرحوم «آیتا… حاج شیخ حسن برسی» شاگردی کرد. بعد به درس خارج فقه و اصول راه یافت و از محضر «آیتا…العظمی حاج آقا حسین طباطباییقمی» و «آیتا… حاج میرزامحمد کفایی»، فرزند آخوند خراسانی، معروف به «آقازاده» در فقه و اصول بهره برد و به مراتب عالی رسید.
همچنین شیخ سیفاللهیایسی چون از دوران نوجوانی به عالم هستی توجه ویژه داشت و در چگونگی جهان آفرینش بسیار تأمل میکرد، نهاد ناآرامش او را بهسوی درس فلسفه و حکمت برد و در این رشته بیشتر تلاش میکرد و از محضر استادان فن ازجمله میرزای عسکری معروف به «آقابزرگ شهیدی»، ملامحمدعلی معروف به «حاجی فاضل»، شیخ اسدا… یزدی معروف به «هراتی» که همه از عارفان و فیلسوفان و حکیمان بزرگ حوزه مشهد بودند، استفاده کرد و خود در زمره استادان فلسفه و حکمت این حوزه قرار گرفت.
او سرانجام در سال١٣٤١شمسی قفس تن بشکست و به جوار حق شتافت.
شاگردانی ازجمله آیتا… سید علی خامنهای (رهبر معظم انقلاب)، آیتا… سید علی سیستانی، آیتا… شیخ مسلم ملکوتی، آیتا… شیخ محمد واعظزادهخراسانی، مرحوم استاد کاظم مدیرشانهچی، استاد سید جلالالدین آشتیانی، استاد دکتر مهدی حائرییزدی (فرزند آیتا… مؤسس) و دکتر احمد مهدویدامغانی در محضر این عالم بزرگوار به کسب تحصیل پرداختهاند.
حمیده صفائی
پاسخ دهید