خانۀ ملکجعفریان
خانۀ ملکجعفریان مربوط به اواخر قاجار که درحالحاضر در کوچۀ «عباسقلیخان»، کوچۀ «محمدیه»، فرعی «کرمانی»، فرعی «هیئت ابوالفضل العباس (ع)» و بین پلاک ۲۶ و ۲۸ واقع شده است.
خبرنگار: شعبان شریف
خانۀ ملکجعفریان مربوط به اواخر قاجار که درحالحاضر در کوچۀ «عباسقلیخان»، کوچۀ «محمدیه»، فرعی «کرمانی»، فرعی «هیئت ابوالفضل العباس (ع)» و بین پلاک ۲۶ و ۲۸ واقع شده است در ابتدا متعلق به یکی از یهودیان مشهد بوده که بعدها توسط آقای سیدحسینی خریداری میشود. پس از او آقای عباس سلیمانینژاد و سپس آقای ملکجعفریان صاحبان این بنا میشوند. چون این بنا درحالحاضر همچنان متعلق به ملکجعفریان است بهنام «منزل ملک جعفریان» مشهور است.
ویژگیهای بنا
این بنا دارای دو قسمت مجزای «زمستاننشین» و «تابستاننشین» است که باتوجهبه موقعیت اقلیمی آن هر فضا در ضلع مناسب خود جای گرفته است و برای هریک از این دو قسمت امکانات مختص به خودش را درنظر گرفتهاند؛ مثلا در قسمت زمستاننشین که در ضلع شمالی بنا قرار گرفته دو بخاری دیواری قدیمی در گوشۀ دیوارهای میانی و طرفین بنا دارد یا در قسمت تابستاننشین بنا فضای شاهنشین وجود دارد که در اتاقی که متعلق به مهمانخانۀ بناست قرار گرفته است. این فضا عبارت است از یک تورفتگی تقریباً ۲متری در دیوار که دورتادور آن را طاقچهرفهایی احاطه کردهاند. این طاقچهرفها احتمالا برای گذاشتن اشیای تزیینی یا عتیقه بوده است. پستوها و طاقچههای متعدد دیگری نیز در این بنا وجود دارد. از این موارد که بگذریم فرم چیدن آجرهای موجود در دیوارها نیز قابلتوجه است. این آجرها اصطلاحاً بهصورت صندوقی چیده شدهاند که باعث ایجاد فضاهای خالی در دیوار میشود، فضاهایی که درحکم عایق حرارتی است.
در نمای جنوبغربی بنا (فضای تابستانه) و در بالای پنجرهها قابهای سفالی با نقوش گلها و گیاهان برجسته مشاهده میشود. همچنین تابلوی بالای ورودی اصلی و دو طرف انتهایی آن دارای نقش سر دو سیمرغ است که پشتبهپشت هم بهصورت قرینه قرار گرفتهاند. از پشتسر آنها نیز سه گل نیلوفر آبی بیرون آمده و به منقار هرکدام نیز یک شاخه از همین گل مشاهده میشود. درواقع کل قاب با فرمهای منحنیشکل شاخ و برگ این گیاه پر شده است. تابلوی میانی آن هم دارای نقوش گل و بوته است.
نمایی از تزئینات دیوارهای خانۀ ملک جعفریان
مشخصات بنا
درب ورودی اصلی این بنا به کوچۀ باریکی بهعرض تقریبی ۵ /۱ متر باز میشود. در انتهای این کوچه درب ورودی دیگری قرار دارد که این درب به فضای هشتی مستطیلشکلی باز میشود. پس از هشتی، حیاط مستطیلشکلی قرار دارد که ابعاد تقریبی آن ۱۷*۱۴ متر است. در وسط حیاط هم یک حوض دایرهای شکل و چهار باغچه در اطراف آن قرار دارد. در ضلع شمالی حیاط و در کنار درب ورودی اصلی، اتاقی مستطیلشکل قرار دارد که با ۱۰ پله بهارتفاع ۳۰ سانتیمتر به اتاق طبقۀ بالا متصل میشود و با یک درب چهارلته نیز با حیاط ارتباط پیدا میکند. در ضلع جنوبغربی بنا هم پس از درب ورودی یک اتاق مستطیلشکل قرار دارد که دارای دو درب دولتۀ روبهحیاط و یک درب دولتۀ رو به اتاق کناری است. بخاری دیواری قدیمی این قسمت بهسبک یهودیان در گوشۀ اتاق بهیادگار مانده است. اتاق مستطیلشکل کوچکتری هم درکنار این اتاق قرار دارد که دارای یک درب بهسمت حیاط و دو درب روبهروی هم بهسمت اتاقهای اطراف است؛ درواقع اتاق بعدی درحکم فضای تقسیم این قسمت است که دربهایش مشابه اتاق کناری است و سرویس پله دو طرفهای با ۱۰ پله بهارتفاع ۳۰ سانتیمتر در انتهای این فضا قرار دارد.
اتاقهای دیگر این قسمت بهصورت کاملا قرینه نسبتبه محور این فضای تقسیم در طرف دیگر این فضا تکرار میشوند. اتاقهای طبقۀ بالا مشابه طبقۀ همکف است. در گوشه ضلع جنوبی حیاط سرویس بهداشتی و فضای قراردادن منبع ذخیرۀ آب وجود دارد. در ضلع شمالشرقی این بنا هم پنج اتاق قرار گرفته است. تنها درب ورودی به حیاط در این پنج اتاق در اتاق سوم قرار دارد که با چهار پله از سطح حیاط پایینتر قرار گرفته است. اتاقهای دیگر فقط با پنجرۀ کوتاه سهلتهای با حیاط ارتباط دارند. اتاق وسط اینجا هم درحکم فضای تقسیم این قسمت است و سرویس پلۀ دوطرفهای با ۱۰ پله آن را به طبقۀ دوم متصل میکند. در اتاقی که در سمت جنوب این فضای تقسیم قرار دارد (در هر دو طبقه) فضایی بهعنوان «شاهنشین» مشاهده میشود. این فضا عبارت است از سکویی بهارتفاع ۳۰ سانتیمتر و طول و عرض تقریبی ۷۰/ ۱×۲ متر که طاقچهها و رفهایی در دو ردیف در دیوار سه وجه آن قرار گرفته است. این طاقچهها و رفها عبارتاند از یک طاقچۀ بزرگتر در وسط و دو طاقچۀ کوچکتر در طرفین (به طاقچههای ردیف بالا «رف» گفته میشود.). در هر طرف فضای تقسیم دو اتاق قرار گرفته است که هریک با درب دولتهای با اتاق کناری خود در ارتباط است. هریک از این اتاقها پنجرهای هم روبهحیاط دارد.
بخش زمستاننشین خانه و بخاری دیواری آن
وضع موجود در منطقه ثامن
متأسفانه این خانۀ قاجاری با وجود آنکه واجد ارزشهای ثبتی است هنوز در جمع آثار ملی کشورمان ثبت نشده است وسازمان میراث فرهنگی میتواند با پیگیری خود،پروندۀ این اثر تاریخی و فرهنگی را برای ثبت در فهرست آثار ملی ارسال کرده و سپس برای مرمت آن اقدام کند.
پاسخ دهید