عكس هاي خراسان در دوره قاجار
زندگي اجتماعي و ابنيه تاريخي از دريچه دوربين
تهيه عکس از زندگي اجتماعي، ابنيه تاريخي و وقايع تاريخي خراسان و به خصوص شهر مشهد در دوره قاجار بنا به دستور و حکم خود ناصرالدين شاه شروع شد و بعدها در مسافرت هاي خود ناصر الدين شاه به خراسان در فاصله سال هاي ۱۲۸۳تا ۱۳۰۰ه.ق. ادامه پيدا کرد و نهايتا با اعزام عکاس برجسته اين دوره يعني عبدالله قاجار به نواحي خراسان به اوج خود رسيد.
اين عکاسان بنا به پشتوانه حکم رسمي خود از طرف ناصرالدين شاه و بنا به نبوغ ذاتي و فکري عکس هاي بسيار ارزشمندي از ابعاد مختلف زندگي اجتماعي مردم، موقعيت جغرافيايي نواحي مختلف خراسان، آداب ورسوم، بهداشت ونوع معيشت مردم، موقعيت سياسي افراد و مسائل مذهبي و… بر جاي گذاشته اند که جزو نفيس ترين اسناد تصويري خراسان و شهر مشهد به شمار مي رود.
جايگاه عکاسي در خراسان در دوره قاجار
هنر و صنعت عکاسي در خراسان بر اساس اسناد و مدارک باقي مانده و در مقايسه با شهرها و نواحي مختلف ايران از رشد متناسبي برخوردار بوده اگرچه هنر و صنعت عکاسي تا سال ها در خراسان و شهر مشهد به صورت رسمي فعاليت خود را آغاز نکرده بود ولي اسناد تصويري بر جاي مانده از عکاسان مختلف در اين دوره نشان دهنده اين است که با وجود هزينه بسيار بالايي که عکاسي برخوردار بوده تعدادي از عکاسان ايراني و غيرايراني به تهيه عکس از اوضاع واحوال مردم خراسان و شهر مشهد در آن دوره پرداخته اند. به طور مثال و بر اساس يادداشت هاي تاريخچه عکاسي ايرج افشار، آنجا که از ماليات عکاسي در خراسان ياد مي کند، به اين نکته پي مي بريم که عکاسي در خراسان سال ها پيش از آن رواج داشته است.«ماليات عکاسي در خراسان در سال ۱۳۲۹قمري در سال بيست تومان بوده است و کتابفروشي پنج تومان. مطبعه سنگي ده تومان و مطبعه سربي شصت تومان» (شمسي، ۱۳۷۲، ۶۱-۶۰).
عکاسي خبري در خراسان
ناصرالدين شاه در نخستين رويارويي با عکاسي، به زيرکي دريافته بود که اين فن جديد مي تواند همچون رسانه اي خبري –گزارشي، به او در امر اداره و آگهي از اوضاع عمومي کشور ياري رساند. اين مطلب را مي توان از ماموريتي که در سال ۱۲۶۶ ه.ق ۱۸۴۹م.براي عکسبرداري از سنگ نگاره ها و بناهاي تخت جمشيد به ژول ريشار داده بود، دريافت.
فرستادن عکاس به نقاط مختلف ايران و از جمله خراسان در دوره قاجارادامه پيدا کرده و عکاسان مختلفي با هدف تهيه خبر و گزارش تصويري راهي خراسان و شهر مشهد شدند. تعدادي از اين عکاسان بنا به موقعيت هاي به وجود آمده به تهيه عکس و ثبت خاطرات و سفرنامه در طول دوران ماموريت خود پرداخته اند. در اينجا به شرح حال تعدادي از اين عکاسان که عکس هاي آنها در کاخ موزه گلستان موجود است.
۱٫ جيانوزي
نمايي از نهر خيابان و بست پايين خيابان مشهد در دوره قاجار از دروازه پايين (آنتونيو جيانوزي، ۱۸۶۰ميلادي برابر با ۱۲۳۹شمسي) |
اولين عکاسي که بنا به شرايط پيش آمده از شهر مشهد و اماکن تاريخي و مذهبي آن عکس انداخته است آنتونيو جيانوزي[۱] افسر ايتاليايي است.
در حال حاضر قديمي ترين عکس هاي مربوط به مشهد،در موزه کاخ گلستان نگهداري مي شود که در سال ۱۲۷۰يا ۱۲۷۵توسط جيانوزي، افسر ايتاليايي که در خدمت دولت ايران بوده عکسبرداري و به شاه تقديم شده است. شامل عکس هايي از ضريح،رواق مطهر،گنبد و مقداري عکس ديگر از جمله مقبره خواجه ربيع، مسجد شاه و مقبره هاي قديمي است. (ترابي، ۱۳۸۳، ۳۵).
از عکس هاي برجسته اين عکاس مي توان به عکس دورنماي حرم مطهر امام رضا(ع)،نهر خيابان و بست پايين خيابان اشاره کرد که از بالاي دروازه پايين خيابان گرفته شده و از درجه نفاست و ارزش بسيار بالايي برخوردار مي باشد و اين عکس به تنهايي بيانگر تمام ابعاد زندگي مردم شهر مشهد در دوران قديم است؛ چرا که با وجود تغييرات صورت گرفته شده در جوامع بشري و حتي در شهرهاي ايران به خصوص تهران هيچ تغيير و دگرگوني در بافت قديم شهر مشهد رخ نداده و تصويري بسيار نمايان از هويت اصلي شهر مشهد که به صورت يک خيابان از غرب به شرق که از دوره صفويه به يادگار مانده است، نشان مي دهد و در واقع از تحرک و جنب وجوش شهرهاي نوين صنعتي و سياسي درآن خبري نيست.
۲٫ آقا رضا عکاسباشي
نمايي از مدرسه ميرزا جعفر و بافت قديم ضلع شمال شرقي شهر مشهد در دوره قاجار (عكاس: آقا رضا عكاسباشي، ۱۲۸۳ قمري) |
عکاس مخصوص ناصرالدين شاه در مسافرت اول ناصرالدين شاه به خراسان ۱۲۸۴-۱۲۸۳ه.ق جزو ملتزمان وهمراهان اردوي همايوني بوده و عکس هاي ارزشمندي از شهر هاي سرحدي خراسان و همچنين شهر مشهد برداشته است. مجموعه عکس هاي گرفته شده در سفر اول ناصرالدين شاه به خراسان يکصد وچهل و سه قطعه است که تقديم ناصرالدين شاه شده است.آقا رضا عکاسباشي در طول سفر از جايگاه واحترام ويژه اي برخوردار بوده وخود شخص شاه (ناصرالدين شاه) نگاه ويژه اي به عکاس داشته است و در طول سفر هداياي ويژه اي از شخص شاه دريافت کرده است.آقا رضا از منازل بين راه، شهرهاي بين راه، رجال (بعد از اعطاي القاب و بخشيدن خلعت)، حرم مطهر، حکام و کسبه و تجار و اماکن شهر مشهد و شهرهاي بين راه عکس هاي بسيار گرانبهايي را به يادگار گذاشته است.
شيوه عکاسي در اين دوره به صورت شيوه کلوديون[۲] مرطوب بوده است و کيفيت عکس هاي آقا رضا نسبت به عکاسان ديگر در اين محدوده زماني بسيار مناسب است.
۳٫ منوچهر خان عکاس
نمايي از ساختمان ارگ قديم شهر مشهد در دوره قاجار (عكاس : منوچهرخان عكاسباشي، ۱۳۰۰ قمري) |
منوچهر خان عکاسباشي درطول سفر دوم ناصرالدين شاه به خراسان در سال ۱۳۰۰ه.ق همراه اردوي همايوني بوده است ودر طول سفر از رجال وشهرها و اماکن تاريخي به تعداد ۲۵۵ قطعه عکس گرفته است. منوچهر خان عکاسباشي در طول سفر بر خلاف آقارضا عکاسباشي در سفر اول از جايگاه و احترام زيادي برخوردار نبوده وخود شاه (ناصرالدين شاه) اهميت چنداني براي عکاس قائل نبوده است. منوچهرخان برخلاف آقا رضا خيلي در قيد و بند مشخص کردن تاريخ عکاسي و مکان ها نيست و درآلبوم، يادداشتي از او به چشم نمي خورد. اکثر تصاوير زيرنويس ديگري به خط ناصرالدين شاه دارد که در سال ۱۳۰۸ موقعيت افراد را ذکر کرده است (ترابي، ۱۳۸۳، ۳۵). عکس هاي اين سه آلبوم از کادر بندي بهتري نسبت به آلبوم هاي سفر اول برخوردار هستند.
۴٫ ميرزا حسينعلي عکاسباشي
گروه صد نفره سوار قزاق خراسان در دوره قاجار (تاريخ عكس : ۱۳۰۹قمري،عكاس : عبدالله قاجار) |
ميرزاحسينعلي از شاگردان دارالفنون بود. وي در اين مدرسه عکاسي را ياد گرفته و براي تکميل آن به اروپا فرستاده شد. او پس از بازگشت از سفر اروپا، عکاس مخصوص ناصرالدين شاه شد و چند زماني نيز مديريت عکاسخانه همايوني با او بوده است.
در سفر دوم ناصرالدين شاه به خراسان از شعبان تا ذي قعده ۱۳۰۰ه.ق. که ميرزا حسينعلي در رکاب شاه بوده، در راه مشهد ۷۶ قطعه (اکنون ۷۰ قطعه باز مانده)، در توقف در مشهد ۹۵ قطعه (اکنون ۵۶قطعه) و در بازگشت به تهران، ۸۱ قطعه (اکنون ۶۷ قطعه بازمانده) عکس گرفته که همه آنها اينک در سه جعبه در آلبومخانه نگاهداري مي شود و نام عکاس به شکل : «خانه زاد ميرزا حسينعلي عکاس مخصوص حضور همايون» در کنار برخي از آنها ديده مي شود.
ولي جاي شگفتي است که شاه با آنکه همه همراهان خود را در سفرنامه اش نام برده، هرگز از ميرزاحسينعلي به عنوان عکاس رکاب ياد نکرده است (ذکاء، ۱۳۷۶، ۸۳).
۵٫ عبدالله قاجار
امير حسين خان آصف الدوله : حاكم خراسان در اواخر دوره قاجار (عكاس : امير خان جليل الدوله، ۱۳۱۴ قمري) |
دومين عکاس مشهور و پرکار ايراني (بعد از آقا رضا اقبال السطنه) که نمونه عکس هاي برداشته شده توسط او به فراواني در آلبوم هاي گلستان و در دست خانوارها و اشخاص ديده مي شود، عبدالله ميرزا جهانگير فرزند جهانگير ميرزاي قاجار است (ذکاء، ۱۳۷۶، ۹۸).
گويا نخستين عکسبرداري عبدالله ميرزا به عنوان عکاس دربار، پس از بازگشت از اروپا، در سال ۱۳۰۰ه. ق. انجام گرفته است. وي در اين سال، نخستين بار ماموريتي براي عکسبرداري از نواحي خراسان داشته و حاصل آن ماموريت، عکس هايي است که در آلبوم شماره ۲۴۰ گرد آمده و مرتب شده است. يکي از اين عکس ها «دورنماي پل ارغون کلات» است که تاريخ ۱۳۰۰ه.ق. دارد (ذکاء، ۱۳۷۶، ۱۰۲).
عبدالله قاجار بعدها بنا به دستور و حکم رسمي ناصرالدين شاه، در سال ۱۳۰۸ه.ق، راهي خراسان شده و عکس هاي ارزشمندي از اوضاع واحوال خراسان به يادگار گذاشته است. وي در سال ۱۳۰۹ه.ق در ادامه همان ماموريت از کارمندان کمپاني رژي، شهر مشهد، مناظر توس و بجنورد وميل رادکان وکاخ خورشيد (در کلات نادري) و عشق آباد عکسبرداري کرده است (آلبوم شماره۲۹۲) (ذکاء، ۱۳۷۶، ۱۰۴).
مجموعه عکس هاي عبدالله قاجار با موضوعات متنوع و مختلف در دو آلبوم ۲۴۰ به ابعاد ۳۱×۳۸ سانتي متر و آلبوم ۲۹۱ شامل ۱۷۸قطعه عکس گردآوري شده که در کاخ موزه گلستان نگهداري مي شوند.
عبدالله قاجار که در ايران به عنوان عکاس حرفه اي شناخته مي شود، بنا به حکم رسمي ناصرالدين شاه و علاقه و پشتکار خود، توانسته مجموعه اي بسيار نفيس و گرانبها از عکس هاي مرتبط با اوضاع و احوال خراسان و شهر مشهد بر جاي بگذارد که درحال حاضر نفيس ترين مجموعه اسناد تصويري خراسان مربوط به دوره قاجار است. او برخلاف عکاسان قبلي و بنا بر نبوغ و استعداد ذاتي عکاسي توضيحات بسيار کاملي از موقعيت و جغرافياي تاريخي نقاط مختلف خراسان، اماکن تاريخي، آداب و رسوم اجتماعي، اعتقادات محلي، طبقات مختلف اجتماعي، امراض و انواع بيماري ها بر جاي گذاشته است. به عنوان مثال، در يکي از اين تصاوير به نوعي بيماري پوستي که در آن زمان شايع بوده، اشاره کرده است.
۶٫ امير خان جليل الدوله
امير حسين خان آصف الدوله : حاکم خراسان در اواخر دوره قاجار (عکاس : امير خان جليل الدوله، ۱۳۱۴ قمري)
اميرخان جليل الدوله قاجار، فرزند سلطان محمد ميرزا سيف الدوله مشهور به (آقاي داماد) برادر سلطان عبدالمجيد ميرزا عين الدوله پسر سلطان احمد ميرزا عضدالدوله فرزند فتحعلي شاه است. اين شاهزاده عکاس بنا به نوشته خودش از دوازده سالگي وارد سلک نظام شده و سي سال تمام مشغول خدمتگزاري و مرجع خدمات دولتي بوده و آخرين خدمتش در زمان ناصرالدين شاه به سال ۱۳۱۳ه.ق ماموريت با فوج حشمت در خراسان بوده است. امير خان در سال ۱۳۱۴ه.ق. که در خراسان بوده، از آن حدود مقداري عکس گرفته و تقديم کرده است که در آلبوم شماره ۴۳۸ آلبومخانه گلستان محفوظ است.
شهريار عدل معتقد است که امير خان در ثبت لحظه هاي زودگذر از زندگي، در عکاسي اش مهارت به خرج داده و بعد از عبدالله ميرزا، در اين شيوه مبتکر بوده است. عکس هاي وي بر خلاف اکثر عکس هاي دوره مظفري که از لحاظ کيفيت پايين بوده اند، از کيفيتي خوبي برخوردار هستند (ذکاء، ۱۳۷۶، ۱۲۸).
۷٫ کلنل ويکتور سيمونف
اين عکاس که از افسران گارد امپراتوري روسيه در فاصله سال هاي ۱۳۱۶-۱۳۱۵ه.ق. بوده در خراسان عکسبرداري مي کرده است. از مجموع ۴۰ عکسي که از وي در دست است، حدود ۲۰عکس به مشهد و اطراف آن مربوط مي شود. اين عکس ها در آلبوم خانه کاخ گلستان نگهداري مي شوند. در اين عکس ها زير نويسي هاي مختصر با حروف چاپي طلايي به زبان فرانسه و در قسمت پايين مشاهده مي شود. يک لايه خاکستري روي تمام تصاوير وجود دارد. عکس ها قطعي حدود ۱۸×۱۳سانتي متر دارند. در اين تصاوير، حضور اشخاص عادي قابل مشاهده است. تصاوير وضوح چنداني ندارند. از حرم مطهر تنها يک عکس از فاصله دور برداشته شده است که احتمالابه دليل غير مسلمان بودن عکاس، ورود به محل حرم براي وي امکان پذير نبوده است. از بيرون وداخل خواجه ربيع عکس هايي از اين عکاس موجود است. نگاه سيمونف ازپشت دوربينش به سوژه ها نگاه يک سياح خارجي است واين نگاه چندان دقيق و پر حوصله نيست. ابزار مورد استفاده او نيز از کيفيت بالايي برخوردار نيست (ترابي، ۱۳۸۳، ۴۷).
صحن عتيق و سر در ايوان ساعت حرم امام رضا(ع)در روز عاشورا در دوره قاجار
عكاس: عبدالله قاجار
تاريخ عكس:۱۳۰۹ ق
نماي سقاخانه و فضاي داخلي صحن عتيق حرم امام رضا(ع)در دوره قاجار
عكاس: آنتونيو جيانوزي
تاريخ عكس: ۱۲۷۵ق.
نماي قبرستان قتلگاهمشهد – واقع در شمال حرم مطهر امام رضا(ع(در دوره قاجار
عکاس: عبدالله قاجار
تاريخ انتشار: ۱۳۰۹ق.
نمايي از صحن پهلوي به هنگام خرابي
نماي ايوان مدرسه علميه حسن خان در بست بالا خيابان حرم امام رضا(ع)
عکاس: محمدصانع
تاريخ عكس:۱۳۵۰
نماي ضريح فولادي حرم امام رضا (ع)
تاریخ عکس ۱۳۱۵
نماي سقاخانه و سنگفرش قديمي صحن عتيق (انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع)
تاریخ عکس :۱۳۵۲
نمايي از خيابان طبرسي ، گنبد و منارههاي حرم مطهر امام رضا ( ع )
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس : ۱۳۵۲
صحن عتيق و سر در ايوان ساعت حرم امام رضا(ع)در روز عاشورا در دوره قاجار
عكاس: عبدالله قاجار
تاريخ عكس:۱۳۰۹ ق
نماي سقاخانه و فضاي داخلي صحن عتيق حرم امام رضا(ع)در دوره قاجار
عكاس: آنتونيو جيانوزي
تاريخ عكس: ۱۲۷۵ق.
نماي قبرستان قتلگاه مشهد- واقع در شمال حرم مطهر امام رضا(ع( در دوره قاجار
عکاس: عبدالله قاجار
تاريخ انتشار: ۱۳۰۹ق.
نماي قبرستان قتلگاه مشهد – واقع در شمال حرم مطهر امام رضا (ع) در دوره قاجار
عکاس: عبدالله قاجار
تاريخ انتشار: ۱۳۰۹ق
نمايي از صحن پهلوي به هنگام خرابيژ
نماي ايوان مدرسه علميه حسن خان در بست بالا خيابان حرم امام رضا(ع(
عکاس: محمدصانع
تاريخ عكس:۱۳۵۰
نماي ضريح فولادي حرم امام رضا (ع)
تاریخ عکس: ۱۳۱۵
نماي سقاخانه و سنگفرش قديمي صحن عتيق (انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع)
تاریخ عکس :۱۳۵۲
نمايي از صحن عتيق(انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع) در دوره قاجار
عكاس:عبدالله قاجار
تاريخ عكس: ۱۳۰۹ق
پنجره فولادي صحن انقلاب (کهنه) حرم مطهر امام رضا(ع)
تاريخ عكس:دوره پهلوي دوم
دورنماي گنبد وبارگاه حرم امام رضا (ع)در دوره قاجار
عكاس :آنتونيو جيانوزي
تاريخ عكس:۱۲۷۵ق.
نماي ايوان طلاي ناصري ،گلدسته طلا،سقاخانه و قسمتي از صحن جديد(آزادي فعلي)
عكاس :منوچهر خان عكاسباشي
تاريخ عكس:۱۳۰۰ق
نمايي ازايوان طلاي ناصري و فضاي داخلي صحن آزادي حرم مطهر امام رضا(ع)
سال ۱۳۲۵
نمايي از بازاربزرگ و گنبد مدرسه علميه دو درب واقع در ضلع جنوب غربي حرم
امام رضا(ع) قبل از توسعه و نوسازي
عکاس: محمد صانع ۱۳۵۵
نمايي از گنبد و گلدسته حرم مطهر امام رضا(علیه السلام) از داخل نقاره خانه
عکاس:محمد صانع۱۳۵۰
درب پيش روي مبارک حرم امام رضا(ع)
نمايي از صحن نو حرم مطهر امام رضا ( ع ) و گلدسته مسجد جامع گوهرشاد
عکاس : محمد صانع
نماي فلکه حضرت قبل از خرابي – روبروي باغ رضوان
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس :۱۳۵۰
درب ورودي رواق دارالسياده حرم امام رضا(ع)از طرف مسجد گوهر شاد
تاريخ عكس : ۱۳۵۵
نمايي از ضريح مطهر حضرت رضا (ع) و درب ورودي پيشروي مبارك
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس : ۱۳۵۳
نمايي از گنبد ، گلدسته و ايوان غربي صحن عتيق (انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع)از بست بالا خيابان
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس : ۱۳۵۳
منظره نقارهخانه و گنبد و گلدسته مطهر حرم امام رضا(ع)از پشت بام مدرسه علميه خيرات خان
نمايي از گنبد حرم مطهر امام رضا(ع) – گلدسته ها، ايوان طلا، خيابان طبرسي مشهد
عنوان: نمايي از خيابان امام رضا(ع(. (تهران) قبل از توسعه و نوسازي
تاريخ انتشار: ۱۳۵۳
عنوان: نمايي از صحن نو ( آزادي ) ، نقاره خانه ، گنبد و گلدسته طلا حرم مطهر امام رضا ( ع )
عکاس: محمد صانع
تاريخ عكس:۱۳۵۱
عنوان: چهارمين ضريح مطهر امام رضا (ع (معروف به ضريح شير و شکر
عنوان: نمايي از مدرسه علميه ميرزا جعفر وحرم مطهر امام رضا(ع(از طرف خيابان طبرسي – مشهد
عکاس: محمد صانع
تاريخ عكس ۱۳۴۲
نمايي ازمسجد جامع گوهرشاد
تاریخ انتشار : خرداد ۱۳۵۲
نمايي از گنبد طلاي حرم مطهر امام رضا (ع) و بافت قديم شهر مشهد
تاريخ عكس:اوايل دوره پهلوي اول
زائرين ضريح مطهر حضرت رضا (ع) قبل از تفكيك وجدا سازي
عکاس : محمد صانع
تاريخ عكس:۱۳۵۵
نمايي از صحن عتيق(انقلاب فعلي) وزائران حرم مطهر امام رضا (ع)
تاريخ عكس:۱۳۴۵
نمايي از رواق دارالضيافه حرم مطهر امام رضا ( ع)
عکاس : محمد صانع ۱۳۵۵
نمايي از صحن پهلوي به هنگام خرابي
تاريخ عكس:۱۳۵۳
نمايي از صحن عتيق وايوان عباسي حرم امام رضا(ع) در دوره قاجار
عكاس :عبدالله قاجار۱۳۰۹
نماي سقاخانه و فضاي داخلي صحن عتيق حرم امام رضا(ع)در دوره قاجار
عكاس: آنتونيو جيانوزي
تاريخ عكس: ۱۲۷۵ق.
نماي قبرستان قتلگاهمشهد – واقع در شمال حرم مطهر امام رضا(ع(در دوره قاجار
عکاس: عبدالله قاجار
تاريخ انتشار: ۱۳۰۹ق.
نمايي از صحن پهلوي به هنگام خرابي
نماي ايوان مدرسه علميه حسن خان در بست بالا خيابان حرم امام رضا(ع)
عکاس: محمدصانع
تاريخ عكس:۱۳۵۰
نماي ضريح فولادي حرم امام رضا (ع)
تاریخ عکس ۱۳۱۵
نماي سقاخانه و سنگفرش قديمي صحن عتيق (انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع)
تاریخ عکس :۱۳۵۲
نمايي از خيابان طبرسي ، گنبد و منارههاي حرم مطهر امام رضا ( ع )
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس : ۱۳۵۲
صحن عتيق و سر در ايوان ساعت حرم امام رضا(ع)در روز عاشورا در دوره قاجار
عكاس: عبدالله قاجار
تاريخ عكس:۱۳۰۹ ق
نماي سقاخانه و فضاي داخلي صحن عتيق حرم امام رضا(ع)در دوره قاجار
عكاس: آنتونيو جيانوزي
تاريخ عكس: ۱۲۷۵ق.
نماي قبرستان قتلگاه مشهد- واقع در شمال حرم مطهر امام رضا(ع( در دوره قاجار
عکاس: عبدالله قاجار
تاريخ انتشار: ۱۳۰۹ق.
نماي قبرستان قتلگاه مشهد – واقع در شمال حرم مطهر امام رضا (ع) در دوره قاجار
عکاس: عبدالله قاجار
تاريخ انتشار: ۱۳۰۹ق
نمايي از صحن پهلوي به هنگام خرابيژ
نماي ايوان مدرسه علميه حسن خان در بست بالا خيابان حرم امام رضا(ع(
عکاس: محمدصانع
تاريخ عكس:۱۳۵۰
نماي ضريح فولادي حرم امام رضا (ع)
تاریخ عکس: ۱۳۱۵
نماي سقاخانه و سنگفرش قديمي صحن عتيق (انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع)
تاریخ عکس :۱۳۵۲
نمايي از صحن عتيق(انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع) در دوره قاجار
عكاس:عبدالله قاجار
تاريخ عكس: ۱۳۰۹ق
پنجره فولادي صحن انقلاب (کهنه) حرم مطهر امام رضا(ع)
تاريخ عكس:دوره پهلوي دوم
دورنماي گنبد وبارگاه حرم امام رضا (ع)در دوره قاجار
عكاس :آنتونيو جيانوزي
تاريخ عكس:۱۲۷۵ق.
نماي ايوان طلاي ناصري ،گلدسته طلا،سقاخانه و قسمتي از صحن جديد(آزادي فعلي)
عكاس :منوچهر خان عكاسباشي
تاريخ عكس:۱۳۰۰ق
نمايي ازايوان طلاي ناصري و فضاي داخلي صحن آزادي حرم مطهر امام رضا(ع)
سال ۱۳۲۵
نمايي از بازاربزرگ و گنبد مدرسه علميه دو درب واقع در ضلع جنوب غربي حرم
امام رضا(ع) قبل از توسعه و نوسازي
عکاس: محمد صانع ۱۳۵۵
نمايي از گنبد و گلدسته حرم مطهر امام رضا(علیه السلام) از داخل نقاره خانه
عکاس:محمد صانع۱۳۵۰
درب پيش روي مبارک حرم امام رضا(ع)
نمايي از صحن نو حرم مطهر امام رضا ( ع ) و گلدسته مسجد جامع گوهرشاد
عکاس : محمد صانع
نماي فلکه حضرت قبل از خرابي – روبروي باغ رضوان
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس :۱۳۵۰
درب ورودي رواق دارالسياده حرم امام رضا(ع)از طرف مسجد گوهر شاد
تاريخ عكس : ۱۳۵۵
نمايي از ضريح مطهر حضرت رضا (ع) و درب ورودي پيشروي مبارك
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس : ۱۳۵۳
نمايي از گنبد ، گلدسته و ايوان غربي صحن عتيق (انقلاب فعلي) حرم امام رضا(ع)از بست بالا خيابان
عکاس : محمد صانع
تاریخ عکس : ۱۳۵۳
منظره نقارهخانه و گنبد و گلدسته مطهر حرم امام رضا(ع)از پشت بام مدرسه علميه خيرات خان
نمايي از گنبد حرم مطهر امام رضا(ع) – گلدسته ها، ايوان طلا، خيابان طبرسي مشهد
عنوان: نمايي از خيابان امام رضا(ع(. (تهران) قبل از توسعه و نوسازي
تاريخ انتشار: ۱۳۵۳
عنوان: نمايي از صحن نو ( آزادي ) ، نقاره خانه ، گنبد و گلدسته طلا حرم مطهر امام رضا ( ع )
عکاس: محمد صانع
تاريخ عكس:۱۳۵۱
عنوان: چهارمين ضريح مطهر امام رضا (ع (معروف به ضريح شير و شکر
عنوان: نمايي از مدرسه علميه ميرزا جعفر وحرم مطهر امام رضا(ع(از طرف خيابان طبرسي – مشهد
عکاس: محمد صانع
تاريخ عكس ۱۳۴۲
نمايي ازمسجد جامع گوهرشاد
تاریخ انتشار : خرداد ۱۳۵۲
نمايي از گنبد طلاي حرم مطهر امام رضا (ع) و بافت قديم شهر مشهد
تاريخ عكس:اوايل دوره پهلوي اول
زائرين ضريح مطهر حضرت رضا (ع) قبل از تفكيك وجدا سازي
عکاس : محمد صانع
تاريخ عكس:۱۳۵۵
نمايي از صحن عتيق(انقلاب فعلي) وزائران حرم مطهر امام رضا (ع)
تاريخ عكس:۱۳۴۵
نمايي از رواق دارالضيافه حرم مطهر امام رضا ( ع)
عکاس : محمد صانع ۱۳۵۵
نمايي از صحن پهلوي به هنگام خرابي
تاريخ عكس:۱۳۵۳
نمايي از صحن عتيق وايوان عباسي حرم امام رضا(ع) در دوره قاجار
عكاس :عبدالله قاجار۱۳۰۹
منابع:
ترابي، نسرين (۱۳۸۳). عکاسخانه ايام. تهران:کلهر.
ذکاء، يحيي (۱۳۷۶). تاريخ عکاسي و عکاسان پيشگام در ايران. تهران : علمي و فرهنگي.
شمسي، مهري (۱۳۷۲). «گزارشي از وضعيت ماليات خراسان در ۱۳۲۹ه. ق». مجله گنجينه اسناد، دوره ۳، شماره ۲ و ۳٫
نشريه الکترونيکي شمسه
* کارشناس تاريخ و عکاس
[۱] Antonio Giannuzzi.
[۲] collodion.
□
روزنامه دنياي اقتصاد، شماره ۳۲۸۵ به تاريخ ۱۰/۶/۹۳، صفحه ۳۰ (تاريخ و اقتصاد)
پاسخ دهید