محله بالا خیابان
بالا خیابان جزء محلات بزرگ شهر محسوب و تا اوایل سالهای ۱۳۰۰ ش مشهد تنها دارای دو خیابان شرقی و غربی بود بنام بالا خیابان یا خیابان علیا که از فلکه دروازه قوچان شروع می شد و تا بست بالا یا بست علیا و صحن عتیق (صحن انقلاب ) ادامه داشت و پایین خیابان ( ته خیابون در لفظ عامیانه مردم ) که از بست پایین یا بست سفلی به سمت شرقی تا محل پنج راه پایین خیابان فعلی امتداد داشت. این خیابان سراسری شهر مشهد را به دو بخش شمالی یا پشت به حضرت شامل محلات قبر میر ، نوغان ، قتلگاه ، تپل محله ، آب میرزا و بخش جنوبی یا رو به حضرت شامل محلات باغ عنبر ، سراب ، چهار باغ ، ملک ، کوچه ارگ ، سرشور ، عیدگاه و جدیدها تقسیم می کرد و آبادانی شهر مشهد تا قبل از توسعه و خیابان کشی های جدید بر محور و امتداد همین خیابان بود که محدوده آباد آن کمی پایین تر از میدان شهدا در کوچه باغ عنبر فعلی شروع و از قسمت شرقی به پنج راه پایین خیابان تمام می شد.
از کوچه باغ عنبر به بالا آبادی رونق چندانی وجود نداشت امتداد بالاخیابان به سمت بالا یا غرب تا دروازه قوچان فعلی گذرگاه و معبر بی قواره ای بود که در بعضی نقاط از عرض فعلی خیابان پهن تر و در برخی محل ها باریکتر بوده و نهر آب خیابان به صورت جوی فاقد دیواره جانبی از آن عبور می کرد که در اطراف آن کاروانسراهای بزرگ محل نگهداری اسب ، شتر و کارگاههای دباغی ، صباغی ، انبارهای غله و بوجاری بود.
تا اوایل سال ۱۳۰۰، مشهد دارای یک خیابان شرقی-غربی به نام «خیابان» بود که بارگاه حضرت رضا(ع) آن را به دو قسمت تقسیم میکرد. قسمتی که از شمال غربی حرم منشعب میشد، بالاخیابان یا خیابان علیا نامیده میشد که از فلکه دروازه قوچان شروع میشد و تا بست بالا و صحن عتیق (انقلاب) ادامه داشت. این خیابان از بست پایین به سمت شرق تا پنجراه پایینخیابان فعلی امتداد داشت که پایینخیابان یا خیابان سفلی و در گویش عامیانه مردم مشهد «تهخیابون» گفته میشد.
این خیابان سراسری، شهر را به دو بخش شمالی یا پشت به حضرت (شامل محلات قبر میر، نوقان، قتلگاه، تپلالمحله و …) و همچنین بخش جنوبی یا رو به حضرت (شامل محلات باغعنبر، سراب، چهارباغ، سرشور، عیدگاه، جدیدها و …) تقسیم میکرد. به طور کلی آبادانی شهر مشهد تا قبل از توسعه و خیابانکشیهای جدید، بر محور و امتداد همین خیابان بود.
از کوچه «باغعنبر» به سمت غرب، در امتداد بالاخیابان تا دروازه قوچان فعلی، نهر آب خیابان به صورت جوی فاقد دیواره جانبی عبور میکرد که در اطراف آن کاروانسراهای بزرگ، محل نگهداری دواب اسب و شتر، کارگاههای دباغی و صباغی (آشگری و رنگرزی)، انبارهای غله و بوجاری قرار داشت.
در سال ۱۲۷۵ه.ش، طبق سرشماری به عمل آمده، تعداد خانوارهای این محله ۲۴۷۲خانوار برآورد شده است. همچنین بناهای این محله در آن سال به این شرح است: دو مدرسه، ۳۸ مسجد، ۱۲تکیه، ۱۷کاروانسرا و تیمچه، ۱۰حمام، ۱۵آبانبار، ۵۹کارخانه و ۳۷ باغ.
در واقع محله بالاخیابان، از فلکه دروازه قوچان به سمت شرق شروع و در نهایت تا چهارراه شهدای فعلی (محله چهارباغ سابق) را شامل میشد.
پاسخ دهید