كلنل محمدتقي خان پسيان
كلنل محمدتقي خان پسيان فرزند ياور محمدخان پسيان (عنايتالسلطان) در سال ۱۳۰۹ قمري برابر با سال ۱۲۷۱ خورشيدي در تبريز متولد شد.
دوران تحصيلات ابتدائي خود را در تبريز تا سال ۱۳۲۳ قمري به پايان رسانيد و سپس در سال ۱۳۲۴ قمري براي تكميل تحصيلات خود به تهران رفت و وارد مؤسسه نظام شد. در سال ۱۳۲۹ قمري در سن ۲۰ سالگي با درجه نايب دومي (ستوان دوم) وارد خدمت شد و به تدريج با درجه سلطاني (سروان) پيش رفت.
در سال ۱۳۳۱ قمري وارد مدرسه صاحبمنصبان ژاندارمري شد و تا ۱۱ ربيعالثاني ۱۳۳۲ قمري در مدرسه مزبور مشغول تحصيل بود. پس از آن در حالي كه هنوز يك ماه از پايان دوره تحصيلي وي باقي مانده بود، به رياست يك اسكادران صاحبمنصب جزء به مأموريت بروجرد رفت و طي جنگي كه بين قواي او با الوار پيش آمد، در تاريخ ۲۳ ربيعالثاني ۱۳۳۲ قمري روي تپهاي مجروح شد و به علت شركت در اين جنگ به درجه ياوري (سرگرد) رسيد.
در ۲۰ رجب ۱۳۳۲ قمري به رياست ” باطاليان“ (گردان) همدان منصوب شد و تا ۱۴ محرم ۱۳۳۴ قمري در اين سمت باقي ماند. هنگام جنگ جهاني اول و تجاوز قواي بيگانه به ايران، در اثر ” جنگ مصّلا“ شهرت شجاعتش در همه جا پيچيد. در ششم شعبان ۱۳۳۵ قمري راهي كشور آلمان شد و در آنجا در قسمت هوانوردي به كارآموزي پرداخت. در سوم جماديالاول ۱۳۳۸ قمري وارد تهران شد و پس از مدتي در ششم ذيالحجه ۱۳۳۸ قمري با سمت رياست ژاندارمري خراسان، راهي آن ديار شد. پس از كودتاي سوم اسفند سال ۱۲۹۹ خورشيدي و روي كار آمدن دولت سيدضياءالدين طباطبايي، كلنل پسيان طبق دستور رئيس دولت، در سيزدهم فروردين ماه ۱۳۰۰ خورشيدي اقدام به دستگيري احمد قوام (قوامالسلطنه) والي خراسان كرد و پس از مصادره اموال وي، او را تحت الحفظ به تهران فرستاد و خود كفالت استانداري خراسان را به عهده گرفت.
به دنبال سقوط حكومت صد روزه سيدضياءالدين، قوامالسلطنه از زندان خارج شد و در كاخ فرحآباد فرمان رئيسالوزرائي خود را از احمدشاه قاجار دريافت كرد. با روي كار آمدن قوام، تلگرافي به مشهد مخابره شد و كلنل از كفالت ايالت خراسان بركنار گرديد و شخصي به نام نجدالسلطنه به كفالت استانداري برگزيده شد. نجدالسلطنه در اداره ايالتي حضور يافت و به انجام وظايف خود مشغول گرديد. كلنل پسيان چون از حكومت قوامالسلطنه بيمناك شده بود به فكر طغيان افتاد و مصمم گرديد كه خود زمام امور خراسان را در دست گيرد. هنوز چندي از كفالت نجدالسلطنه نگذشته بود كه پسيان شخص نامبرده را توقيف كرد و خود اداره حكومتي را در دست گرفت. پس از آن دولت، نجفقلي خان صمصامالسلطنه بختياري را به حكومت خراسان منصوب كرد. صمصامالسلطنه نيز براي دلجويي يا فريب كلنل پسيان، وي را طي حكمي در نهم مرداد ۱۳۰۰ خورشيدي به كفالت ايالت خراسان منصوب كرد.
برخورد شديد كلنل با قوامالسلطنه از اواخر مرداد ۱۳۰۰ خورشيدي رنگ ديگري به خود گرفت. دولت با تطميع كلنل پسيان به وي پيشنهاد داد تا با دريافت حقوق دو ساله خود به همراه مهدي خان معتصمالسلطنه فرخ (كارگزار خراسان) و ماژور اسمعيل خان بهادر (مأمور اجراي فرمان دستگيري قوام) به اروپا مسافرت كند و امور ايالت را به توليت آستان قدس واگذار نمايد. اما كلنل با اين پيشنهاد مخالفت كرد و آن را نپذيرفت. قوامالسلطنه طي ارسال تلگرافهايي كه به حاكمان و خوانين منطقه ميفرستاد، كلنل را ياغي و متمرّد معرفي ميكرد و آنان را عليه وي برميانگيخت.
محمدابراهيم خان شوكتالملك علم والي قائنات كه از طرف قوامالسلطنه دستور سركوبي كلنل را داشت، نماينده خود محمدولي خان اسدي را به مشهد فرستاد تا قرار ملاقاتي را با كلنل ترتيب دهد. محمدتقي خان پسيان تصميم گرفت هنگامي كه براي سركشي به اردوي ژاندارم به گناباد ميرود، در آن شهر ملاقاتي با شوكتالملك داشته باشد. اما با شنيدن خبر شورش كردهاي قوچان، بدون ملاقات با شوكتالملك گناباد را ترك كرد و به مشهد رفت. كلنل براي سركوبي شورش، از مشهد راهي قوچان شد و در جعفرآباد در دو فرسنگي قوچان جنگ سختي بين قواي كلنل و كردهاي قوچان درگرفت. اين جنگ كه در روز دوشنبه نهم مهر ماه ۱۳۰۰ خورشيدي اتفاق افتاد به شكست نيروهاي ژاندارم منتهي شد و كلنل در حالي كه يكه و تنها مانده بود، كشته شد و پس از مرگ، قواي اكراد قوچان سرش را از بدن جدا كردند.
روز پانزدهم مهر ۱۳۰۰ خورشيدي جنازه و سر كلنل محمدتقي خان پسيان با تجليل و احترامات نظامي به مشهد وارد و با حضور عدهاي از صاحب منصبان و افراد ژاندارم و جمعي از اهالي شهر و هواداران كلنل تشييع شد و در همان روز در محل آرامگاه نادرشاه واقع در باغ نادري مشهد به خاك سپرده شد.
كلنل پسيان مردي رشيد بود و به هنگام مرگ بيش از سي سال از عمرش نگذشته بود. به زبان و ادبيات فارسي و موسيقي ايران نيز دلبستگي داشت و گاهي شعر ميسرود. از وي چند ترجمه و مقاله به يادگار باقي مانده است.
سنگ قبر
او در کنار قبر نادرشاه افشار در مجموعهٔ باغ نادری مشهد به خاک سپرده شدهاست که طراحی سنگ مزار وی را هوشنگ سیحون برعهده گرفت. در تشییع جنازه کلنل محمدتقی خان پسیان در سال ۱۳۴۰ ق (۱۳۰۰ ش) عارف قزوینی شعری برای وی سرود.
این سر که نشان حق پرستیست | امروز رها ز قید هستیست | |
با دیدهٔ عبرتش ببینید | کاین عاقبت وطنپرستیست |
از سخنان محمدتقی پسیان:
مرا اگر بکشند قطرات خونم کلمه ایران را ترسیم خواهد کرد و اگر بسوزانند خاکسترم نام وطن را تشکیل خواهد داد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع و مأخذ:
۱٫ حسن مرسلوند، زندگينامه رجال و مشاهير ايران، تهران، الهام، ۱۳۶۹٫ ج ۲٫
۲٫ محمدتقي بهار، تاريخ مختصر احزاب سياسي ايران، تهران، اميركبير، ۱۳۵۷٫ ج ۱٫
۳٫ باقر عاقلي، شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران، تهران، گفتارـ علم، ۱۳۸۰٫ ج ۱٫
۴٫ باقر عاقلي، روزشمار تاريخ ايران، تهران، گفتار، ۱۳۷۲٫ ج ۱٫
۴۳۵-۱ع
نايب اول (ستوان يكم) محمدتقي خان پسيان |
۴۴۱-۱ع
محمدتقي خان پسيان با درجه نايب اولي (ستوان يكم) |
۴۳۴-۱ع
نايب اول (ستوان يكم) محمدتقي خان پسيان و نايب دوم (ستوان دوم) اسمعيلخان بهادر |
۴۶۶۵-۱ع
كلنل محمدتقي خان پسيان فرمانده ژاندارمري ايالت خراسان در سال ۱۳۰۰ شمسي |
|
|
قیام کلنل محمد تقی خان پسیاننویسنده: علی آذری
حق تکثیر: تهران: صفیعلیشاه، ۱۳۵۲.
چاپ هشتم: ۱۳۶۸. ● برای آگاهی یافتن از چگونگی مطالعه این کتاب، ویکی کتابناک را ببینید. » کتابناکهای مرتبط: |
پاسخ دهید