مسير حركت امام رضا (ع)
بعد ازتحقیقات گسترده ای که به صورت حضوردر مناطق مختلف وتحقیقات میدانی وبررسی منابع تاریخی توسط گروه پژوهشی راه ولایت انجام گرفته مسیر اصلی حضرت مسیر(مدینه ـ نقره ـ بصره ـ اهوازـ اقلیدـ ابرقوه ـ یزدـ رباط پشت بادام ـ طبس ـ نیشابورـ ده سرخ ـ سناباد (طوس) ـ مرو. ) به تایید رسیده است.
بنا بر خط سیر نخست که مؤید آن روایات قوی و وجود قدمگاهها در طول خط سیر است، جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا(ع) از مدینه تا مرو را میتوان در چند مرحله آورد و برای هر مرحله با توجه به قراین موجود در روایات و اشارات صریح مورخان نیز مسافتهای ذکر شده جغرافیدانان همراه با تطبیق گاهشماری تاریخی را تصور کرد.
هجرت امام رضا(ع) از مدینه به مرو در سال ۲۰۰ق/۱۹۵ش بود.(۲) امام حج تمتع آن سال را به جای آورد و در هنگام طواف حج، امام جواد(ع) (۲۲۰ ـ ۱۹۵ق) با وی بود. امام جواد در آن هنگام شش ساله بود.(۳)
امام رضا(ع) در نیمه محرم (سال ۲۰۱ق/۱۹۵ش) قبر رسول خدا(ص) را زیارت کرد و با آن حضرت وداع گفت.(۴) فاصله مدینه تا بصره ۱۸ منزل (حدود ۴۳۲ کیلومتر) است.(۵) بنابراین ورود امام رضا(ع) به بصره باید در روز شنبه ۸ صفر ۲۰۱ق/۱۹ شهریور ۱۹۵ش رخ داده باشد.
منزل یا مرحله: جایی است که مسافر، شب به آنجا میرسد و میماند؛ مسافت بین دو توقفگاه مسافران؛ فاصلهای که مسافر در یک روز طی میکند. هر منزل برابر با ۶/۲۸ میل و هر میل برابر ۴۵۰۰ ارش و هر ارش معادل ۴۵ سانتیمتر است.
منازل بر حسب راحتی و یا دشواری راه به دو نوع سبک و بزرگ تقسیم میشد. هر منزل تقریبا برابر با ۲۴ کیلومتر میباشد. (فرهنگ دهخدا و فرهنگ معین، ذیل واژههای منزل و مرحله و نیز ارش؛ الاعلاق النفیسه، ص۸ ـ ۲۰۷؛ صورة الارض، ص۷۹).
به قرینه درخواست نیشکر و بیماری امام و نیز تطبیق گاهشماری هجری قمری با هجری شمسی، ورود امام رضا(ع) به اهواز در اواخر تابستان رخ داد.(۶) از جهت دیگر، فاصله بصره تا سوقالاهواز نه منزل (حدود ۲۱۶ کیلومتر) یا ۳۶ فرسخ است؛(۷) مسافتی از راه بصره تا اهواز (همان گونه که امروز نیز چنین است) آبی میباشد که باید به وسیله کشتی طی کرد. با توجه به موارد یاد شده، ورود امام رضا(ع) به اهواز در روز یکشنبه ۱۶ صفر سال ۲۰۱ق/۲۷ شهریور ۱۹۵ش خواهد بود.
فرسخ: نزد مسلمانان مساوی با ۱۲۰۰۰ ذراع یا گز، و نزد اعراب معادل با ۵۹۱۹ متر است. هر فرسنگ سه میل و هر میل ۴۵۰۰ ارش میباشد. امروزه هر فرسنگ برابر با شش کیلومتر است. (فرهنگ دهخدا، واژه فرسنگ؛ فرهنگ معین، واژه فرسخ) اما از بررسی تعدادی از مسافتهای یاد شده در دوره اولیه اسلامی برمیآید که هر فرسنگ برابر با حدود چهار کیلومتر شمرده میشود. امام رضا(ع) از طریق پل اربک (اربق) شهر اهواز خارج شد و به طرف رامهرمز رفت(۸) تا از آنجا به فارس برود، اما به اینکه از ارجان (بهبهان) عبور کرده باشند اشارهای نشده است.(۹)
فاصله اهواز تا فارس (شیراز) یازده منزل و به مسافت ۵۷ فرسخ است.(۱۰) فاصله فارس (شیراز) تا یزد نه منزل (حدود ۲۱۶ کیلومتر) یا ۵۴ فرسخ، و بنا به قولی دیگر ۸۷ فرسنگ میباشد.(۱۱)
کاروان امام چند روز را در یزد توقف کرد(۱۲) و سپس راهش را به سوی نیشابور ادامه داد.
روی تصویر کلیک کنید
نقشه عبور امام رضا از مدینه تا مرو
” مسيري که مامون تاکيد داشت حضرت رضا را از آن عبور دهد يکي از راههاي متداول آن زمان به شمار مي رفت و آن از مدينه به بصره و از طريق سوق الاهواز( اهواز) به فارس و سپس از راه کوير و بيابان ميان ايالت هاي فارس و خراسان مي گذشت و به مرو ختم مي شد.”(۱) اين مسير در نقشه با رنگ سبز مشخص شده است.
” راه ديگري که در آن زمان متداول بود از مدينه به سمت کوفه و مدينه الاسلام (بغداد) مي رفت و سپس از آن جا به سمت ري، قم و خراسان و بالاخره به مرو منتهي مي شد.”(۲) اين مسير در نقشه با رنگ زرد مشخص شده است و چنانکه ملاحظه مي شود اين مسير در ابتدا تا معدن نقره و از نيشابور تا انتها ( مرو) با مسير اول مشترک است. ولي در نقد مسير دوم مي توان به اين مطلب اشاره کرد: عبور از سه شهر کوفه، بغداد و قم ؛ از اين سه شهر کوفه و قم مرکز تجمع شيعيان در آغاز قرن سوم اسلامي بود و عبور امام رضا از اين دو شهر مي توانست به قدرتمندي شيعيان اين نواحي و شورش احتمالي آنان بيانجامد. و شهر سوم يعني بغداد و مرکز تجمع و قدرت عباسيان که از ولايت عهدي امام رضا خشمگين بودند و آن را انتقال قدرت از آل عباس به آل علي قلمداد مي کردند ، پس در هر دو صورت اين مسير و انتخاب آن به زيان مامون بوده است، لذا دلايل عقلي و منطقي علاوه بر دلايل و مستندات تاريخي بر مسير اول مرتبت است.” از اين رو مسيري که مامون براي انتقال امام رضا از مدينه به مرو انتخاب کرده بود از ديدگاه جغرافياي طبيعي، اجتماعي، سياسي و مذهبي بسيار حساب شده و زيرکانه بود.”(۳) سفر امام رضا از مدينه تا مرو را در ۵ بخش زير مي توان دسته بندي کرد:
۱- از مدينه تا بصره
۲- از بصره تا فارس
۳- از فارس تا يزد
۴- از يزد تا خراسان
۵- امام در خراسان
۱- از مدينه تا بصره:
دو تن از ماموران مامون به نام هاي رجاء بن ضحاک و ياسرخادم به همراه نامه ايي مامور انتقال امام از مدينه به مقر حکومت وي بودند.” رجاء بن ضحاک و ياسرخادم به منزل امام رفتند و نامه مامون را به حضرت تسليم کردند. امام با فرستادگان مامون سخني نگفت و با کراهت نامه را خواند و به ناچار پيشنهاد مامون را پذيرفت و آماده سفر شد و در اولين گام قبل از آغاز سفر به سوي مرو، امام دست به اقداماتي زد که ماهيت پذيرش ولايت عهدي را آشکار ساخت”(۴) امام رضا(ع) با دست زدن به اقداماتي نظير وداع با مرقد مطهر رسول اکرم، تعيين جانشين و اعلام امامت امام جواد(ع) و وداع با خانواده خويش نشان دادند که ولايت عهدي ظاهري آراسته و مجلل بر چهره تبعيد و نفي بلد است. ” منابع اوليه و ساير تواريخ معتبر آغاز حرکت امام رضا را از مدينه به سوي بصره ذکر کرده اند. با اين وجود برخي از منابع به خصوص تذکره هاي متاخر مي نويسند: حضرت ، ابتدا به مکه رفته و در اين سفر امام جواد نيز همراه ايشان بوده است ، امام با خانه خدا وداع کرده و سپس از مکه به سفر ادامه داده اند.”(۵) گزارش منابع مختلف درباره سفر امام رضا از مدينه به مکه سپس به بصره متناقض و نامشخص است برخي امام جواد را همراه پدر بزرگوارشان در مکه ديده اند، برخي نامه ايي از امام رضا در مکه دريافت داشته براي امام جواد به مدينه برده اند، اينگونه اقوال از نامشخص و متناقص بودن سفر امام رضا به مکه حکايت دارد. علاوه بر اين، اوضاع مکه در آن زمان چندان آرام نبود لذا” سفر امام رضا به مکه… به لحاظ سياسي مغاير سياست مامون و دستور وي به فرستادگانش مي باشد”(۶) به همين دليل نمي توان سفر امام رضا از مدينه به مکه و سپس به مرو را داري حجت هاي آشکار تاريخي دانست و به احتمال زياد بايد بر اين باور بود که در سفر از مدينه به مرو امام رضا به مکه سفر نکرده اند. امام در طي سفر به بصره در بناج( بروزن کتاب) که در۶ منزلي بصره است توقف مي کنند و پس از استقبال شيعيان آن منطقه عازم بصره مي شوند.
۲- از بصره تا فارس
- از بصره تا سوق الاهواز:
” از ديار عرب( عراق) تا خوزستان دو راه وجود دارد، يکي از بغداد به واسط و از واسط به خوزستان و راه ديگر از بصره به خوزستان که کوتاهترين راه و فاصله ميان ايران و عراق آن روز محسوب مي شد.”(۷)
راه بصره- اهواز در آن زمان ۹ منزل و سي و شش فرسنگ بود ولي از نامهاي قديم منازل اين مسير در نقشه هاي امروزين اثري نمانده است از اينرو به سختي مي توان مسير حرکت امام را مشخص کرد ” امام رضا از بصره به اهواز حرکت کرد ولي از جزئيات مسير حرکت امام و منزل گاههايي که حضرت در آن توقف فرمود منابع هيچ گزارشي ارائه نکرده اند.”(۸)
با ورود امام رضا به اهواز، بيماري امام روي مي دهد که منابع دليل بيماري امام را هواي بسيار گرم و مرطوب اين شهر بيان مي کنند، لذا مي توان دريافت که سفر امام در تابستان رخ داده است.
چنانکه از نقشه برمي آيد از اهواز دو خط زرد رنگ به شوشتر و دزفول ترسيم شده که بيانگر مسيراحتمالي امام است . سه بقعه به نام امام رضا در شوشتر، دو بقعه به نام شاخراسون( شاه خراسان) در دزفول و شوشتر و دو بقعه ديگر به نام هاي امام ضامن وجود دارد که بايستي با نظري تقادانه به آن نگريست. ” اين بناها( يادبود امام رضا) که تعدادشان قريب به ده بنا مي رسد اگر چه از حيث کثرت، گذر امام رضا را در ايندو شهر قوت مي بخشند اما به لحاظ اعتبار، متزلزل و مبهم هستند. سه بقعه امام رضا ديمي در شوشتر که عوام آن را محل توقف حضرت رضا مي دانند برابر گفته شرف الدين شوشتري سندي ندارد… بقعه شاخراسون در دزفول نيز… با ابهام روبروست.”(۹) تاريخ هاي محلي سفر امام به اين دو شهر را تائيد نمي کنند. همچنين با توجه به نقشه و موقعيت جغرافيايي شوشتر و دزفول گذر حضرت رضا را از اين دو شهر دور از واقع مي نماياند چرا که امام بايستي راه رفته به شوشتر را بازگشته و سپس به دزفول مي رفتند که اين سفر عقلاني نمي نمايد.
- از اهواز تا فارس:
درباره ادامه مسير حرکت امام علي بن موسي الرضا به فارس منابع توضيحي نمي دهد که حضرت از کدام راه به سمت فارس و از آن جا به خراسان عزيمت کرده است. و ما تنها از طريق اتصال نقاط جغرافيايي روشن که در منابع ذکر شده مي توانيم جزئيات مسير حرکت حضرت و منازل بين راه را به دست آوريم و يا حدس بزنيم زيرا مسير راه خوزستان به فارس منحصر به يک راه نيست.”(۱۰) از اهواز به فارس ۲۴ منزل و در مجموع ۱۰۲ فرسنگ راه بوده است.” احتمال دارد حضرت در سفر تاريخي خود به مرو از راه ارجان، را مهرمز گذشته باشند زيرا نسبت به ابتدا و ميانه اين راه گزارش هايي از عبور آن حضرت در دست داريم.”(۱۱)
درباره خروج امام از اهواز خبر دقيقي وجود دارد که امام از پل اربق يا اربک عبور کرده اند و اين خود کليدي براي حل اين معماست. در ادامه مسير پل اربک ” در شهر ارجان قديم( بهبهان) قدمگاهي است موسوم به قدمگاه امام رضا. وجود اين قدمگاه در اين مکان مسير امام علي بن موسي الرضا را… روشن مي کند. قدمگاه بعدي که در منابع تاريخ محلي به تناوب از آن ياد شده شهر ابرقو يا ابرکوه است که در منتهي اليه جاده شمالي شيراز به شهر يزد است.”(۱۲) منابع تاريخي اطلاع مي دهند که امام رضا از اهواز و از طريق فارس و نه شهر شيراز به سمت خراسان رفته اند. ” از ورود حضرت علي بن موسي الرضا به شيراز در منابع گزارش موثقي ثبت نشده است و در منابع محلي تاريخ اين شهر هيچگاه قدمگاه و يا بناي يادبودي به آن حضرت منسوب نيست. اين موضوع احتمال عبور حضرت رضا را از راه باستاني اهواز به پاسارگاد که بعد از ارجان از طريق راههاي کوهستاني منطقه کهکيلويه به جلگه مرودشت اصطخر مي پيوست قوت مي بخشد.”(۱۳)
۳- از فارس تا يزد:
ابن بلخي منازل شيراز به يزد را ۹ منزل و مسافت ميان اين دو شهر را ۵۴ فرسنگ ياد کرده است. در آن روزگار يزد نه شهر مهمي به قاعده امروز که از توابع شهر اصطخر بوده است. در اين منطقه چند قدمگاه و بناي يادبود امام رضا(ع) وجود دارد.” با توجه به تاکيد منابع به عبور آن حضرت از راه کوير به سوي مرو، بر اعتبار اين قدمگاه ها افزوده مي شود.”(۱۴) ولي چنانکه گفته شد يزد در قرن دوم اسلامي نه يک شهر که يک منطقه بياباني بوده است لذا ” از عبور حضرت رضا از يزد در منابع اوليه به صراحت نامي به ميان نيامده است و تنها به ذکر عبور آن حضرت از يک کوير و يا بيابان اشاره کرده اند.”(۱۵)
برخي بر اين باورند که امام ر ضا در طي مسير وارد شهر قم شده و در منزل يکي از اهالي اين شهر منزل کرده اند که اين مکان امروزه به مدرسه رضويه يا ماموريه شهرت يافته است. ولي بايد اذعان کرد که مامون گذر امام از شهرهاي محل تجمع شيعيان را ممنوع کرده بود. لذا حضور امام در اين شهر سند محکم ندارد از سوي ديگر ” در مورد توقف حضرت در قم منابع تاريخ محلي نيز آن را تائيد نمي کند. تاريخ قم که از قديمي ترين منابع تاريخ محلي است( ۳۷۸ ق. حسن قمي) هيچگونه اطلاعي از عبور حضرت رضا از شهر قم نمي دهد. کليني نيز در اصول کافي مي نويسد: مامون آن حضرت را از بصره و شيراز( که شيعيانش کمتر بودند) به مرو حرکت داد…”(۱۶)
۴- از يزد تا خراسان
به طور کل تعيين خط مسير دقيق سفر امام رضا به واسطه گزارش هاي متعدد و گاه متناقض منابع دشوار است. به همين سياق تعيين مسير حرکت امام رضا از يزد تا خراسان نيز با دشواري همراه است. ” تنها نقطه روشن که در اين مسير از منابع اوليه به دست مي آيد اشاره ايي است که شيخ صدوق و ساير منابع معتبر به مسير راه کوير و ورود آن حضرت به نيشابور کرده اند.”(۱۷) با توجه به نقشه در فرانق و رباط پشت بادام نشانه هايي دال بر عبور امام رضا از اين مناطق وجود دارد. برخي معتقدند که امام از رباط پشت بادام به دامغان سپس به نيشابور رفته( مسير آبي و سپس زرد رنگ) و برخي منابع معتقدند که امام با گذر از جناح شرقي کويرلوت به نيشابور وارد شده اند.
با توجه به عدم اطلاعات تاریخی از عبور امام در منطقه طبس گروه پژوهشی این منطقه را مورد بررسی میدانی قرار دادند که نتایج تحقیق آنها در منطقه طبس به شرح ذیل است :
(( كاروان امام (ع) پس از خرانق پاي در كوير نهاده و بعد از صحــراي طبس مسير وارد منطقه كوهستاني ميشود و در گذشته به كاروانيـان اين امكان را ميداد كه از آب باران جمع شده در چالههاي آبانبارها بهره گيرند. کاروانياني كه افتخار همراهي آقا علي ابــن موسي الـــرضا (ع) را يافته به بركت وجود آن امـــام رئوف، در تمامي طول مسير، شـاهد معجزاتي بودند اما تـاريخ، با بيانصافي از ذكـر آن خودداري نموده است، بطور قطع و يقيين نه تشنگي كشيدند و نه تجـاوز حراميان، موجب تـرس و وحشتشـان گرديد، آنـان منتخباني بودند كه توفيق همراهي انساني را يافته كه در هيچ عصر و زماني آفريده نشده بود، او را رضـــا ميناميدند، چون رضـايت خـداوند در رضـاي او نهاده شده است.
مسير كــاروان را در پيچ وخم دره ها با اميد به يـافتن نشـانه اي از قدوم مبـارك امام (ع) پي گرفتيم و تا رسيدن به طبس با زيارت امامزادگاني كه در حيات و ممات خودخير و بركتشان كويرنشينان سختكوش را شامل گشته است از آن محبوبين درگاه احديت درخواست نموديم تا از خداوند متعال توفيق در انجام وظيفه را براي ما خواستار گردند.
شهر طبس به دليل وجود امامزاده واجبالتعظيم ميقاتالرضا (ع) نام گرفته و زائرين در سفر معنوي به مشهد الرضا(ع) پس از طي مسافتي طولاني در كوير خشك و لميزرع با اقامتي در آن شهر و در زائرسراي مجاور آرامگاه امامزاده حسين (ع) خود را براي ادامه سفر آماده ميسازند. منطقه غربي طبس را زمينهاي باتلاقي تشكيل ميدهد و اين بدان جهت است كه آبهاي حاصل از بارندگي دامنه ارتفاعات شمالي از مسير خطالقعري كه از غرب طبس ميگذرد به باتلاقهاي جنوبي آن ميريزد و به همين علت در گذشته مسير كاروانها از طريق رباط گور و رباط جوخواه به طرف رباط شيرگشت و ربـاط اصفاك و ربــاط نيگنـان و رباط چاه مســافر وارد منطقه ترشيز يا كشمر ميشد و كارواني كه قصد طبس يا کرمان را داشت از جوخواه ميبايستي حدود پنج فرسخ به طرف جنوب شرقي راه را طي نمايد به همين علت توقف كاروان امام (ع) در جوخواه كه منطقه اي سرسبز و آبادان است پيش بيني ميگردد، در اين صورت امامزاده حسين (ع) چگونه به طبس راه يافتهاند، خود شرح حالي ديگر دارد، از نامه اي كه امام (ع) در ايام ولايتعهدي به حاكم طبس مرقوم داشته و به يافتن يكي از برادران خود كه در آن ناحيه، مفقود شده او را موظف ساختهاند چنين استنباط ميگردد كه سفر امامزاده حسين (ع) بمانند برخي از برادران بزرگوار آن امام همام به اين سرزمين طي سالهاي ۲۰۰ تا ۲۰۳ هجري قمري انجام پذيرفته و مشيت الهي بر استقرار گنجينهاي معنوي براي زائران آقا علي ابن موسي الرضا (ع) و مجاورين بارگاه آن امامزاده واجب التعظيم در اين خطه بوده است.
گروه پژوهشي جاده ولايت، پس از كاروانسراي شيرگشت براي رسيدن به چاه مسافر دو مسير را مورد بررسي قرار داد موقعيت منطقه به طريقي است كه دو طرف رشتهكوه يخاب را كوير مركزي و كوير سعدالدين، فرا گرفته و راه عبور كاروانيان از درههاي شمالي-جنوبي اين رشتهكوه ميباشد، مسير دوم پس از شيرگشت از طريق اصفاك و نيگنان كه دو كاروانسراي زيبا و مستحكم نيز در آنجا بنا گشته در جنوب غربي كوير نمك و در كاروانسراي چاه مسافر به مسير اول خواهد پيوست و با توجه به نزديكي مسير اول و وجود آب و علوفه در دامنه غربي رشتهكوه يخاب و توصيههاي مــأمون به رجاء ا بن ابي ضحــاك پيش بيني ميشود كــاروان امام (ع) از كاروانسراي شيرگشت تا چاه مسافر مسير اول را برگزيده باشد كه در غرب روستاي آبخورك وارد دره ميشود و در چاه مسافر از آن خارج ميگردد.))
۵- امام در خراسان:
خوشبختانه از ورود امام رضا به نيشابور گزارش هاي متعدد و مستندي وجود دارد به ويژه حديث سلسله الذهب که امام در اين شهر ايراد فرموده اند خود به قوت گزارش هاي ورود امام به نيشابور افزوده است. ” مهمترين و معتبرترين گزارشي که از توقف حضرت رضا در نيشابور ضبط شده است. روايت عبدالسلام بن صالح ابوصلت هروي است که حديث مشهور و معروف سلسله الذهب را از امام رضا در نيشابور نقل مي کند.”(۱۹)
چشمه کهلان که امام در آن غسل کرده و در کنار حوض آن به نماز ايستاده اند و همچنين قدمگاه نيشابور در ۲۴ کيلومتري آن شهر يادگاري هاي مستند و مستدل حضور امام رضا در اين شهراست. بايد توجه داشت که نيشابور در آن زمان از شهرهاي آباد و بزرگ خراسان به شمار آمده و ابر شهر ناميده مي شد لذا بعيد نمي نمايد که مکان فعلي قدمگاه نيشابور که اينک در جاده نيشابور به مشهد واقع شده است ، آن زمان در خود شهر نيشابور و يا در حومه آن بوده باشد. امام رضا پس از نيشابور به طوس، ده سرخ و کوه سنگي سفر کرده اند داستان هاي مشهور بين مردم اين ناحيه خود گوياي حضور امام در اين منطقه است.
در ده سرخ امام به منظور دستيابي به آب جهت وضو زمين را به دست خويش اندکي حفر کرده، چشمه اي مي جوشد که تاکنون موجود است.
در کوه سنگي، امام برکت سنگ هاي اين ناحيه را که از آن ديگ ها و ظروف سنگي مي تراشيدند طلب مي کنند که تا امروز نيز همچنان اين شغل در اين ناحيه برجاست.
استقبال گرم مردم نيشابور از امام سبب مي شود که مامون به حبس امام در سرخس دستور دهد. تا شايد از اين طريق تماس امام با مردم را غيرممکن سازد. سرخس آخرين شهر پيش از مرو و يا مقصد حرکت است امام رضا (ع) در شهر مرو با وجود سلطه آشکار مامون مورد استقبال مردم واهالي آن شهر قرار مي گيرند، و در همين شهر است که به ناچار ولايت عهدي مامون را پذيرفته و به زهرکين خاندان سياه جامه و سياه دل بني عباس به شهادت مي رسند.
اين سفر را به راستي بايد سفر اندوه دانست ، امام رضا (ع) با دسيسه مامون از مدينه النبي فراخوانده مي شوند ، و امام با تسليم شدن به خواست خداو راضي بودن به رضاي او ، لقب رضاي آل محمد (ص) مي يابند ؛ اينک مشهدالرضا قبله هر ايراني مسلماني است. گرچه سفر امام به مرو سفري آکنده از اندوه بوده است، گرچه امام را از جوار حضرت رسول دور ساخته است ، ولي اينک امام رضا (ع) در حلقه ايي از عاشقانش شب و روز طواف مي شود ؛ و اگر نبود مشهدالرضا، ايران از قلبي تپنده و دلي زنده خالي مي شد . رنج مردان خدا تنها صورت رنج دارد ولي درباطن خيرکثيري در آن مستتر است که اينک شاهد آن هستيم ، بي هيچ گزافه ايي مي توان گفت که ما هرچه داريم از برکت حضور امام رضاست که در مشهد خويش دست پربرکتش را بر سرمان گسترده است .
جدول تاریخ زمان ورود حضرت رضا(ع)
به شهرهای مسیر از مدینه تا مرو ۲۰۱ ـ ۲۰۰ق/۱۹۶ ـ ۱۹۵ش
ـ حج تمتع، سهشنبه اول تا چهارشنبه ۱۰ ذیحجه/۱۴ تا ۲۳ تیر
ـ حرکت از مدینه، پنجشنبه ۱۵ محرم/۲۷ مرداد
ـ ورود به بصره، دوشنبه ۳ صفر/۱۴ شهریور
ـ حرکت از بصره، شنبه ۸ صفر/۱۹ شهریور
ـ ورود به اهواز، یکشنبه ۱۶ صفر/۲۷ شهریور
ـ حرکت از اهواز، دوشنبه ۱۶ ربیعالاول/۲۵ مهر
ـ ورود به فارس (شیراز)، سهشنبه ۲۶ ربیعالاول/۵ آبان
ـ حرکت از فارس (شیراز)، سهشنبه ۱ ربیعالاخر/۱۰ آبان
ـ ورود به یزد، چهارشنبه ۱۵ ربیعالاخر/۲۵ آبان
ـ حرکت از یزد، یکشنبه ۲۰ ربیعالاخر/۲۹ آبان
ورود به منطقه طبس ۲۳ ربیع الاخر /۲ آذر
ـ ورود به نیشابور، سه شنبه ۷ جمادی الاولی/۱۵ آذر
ـ حرکت از نیشابور، جمعه ۱ جمادیالاخر/۹ دی
ـ ورود به طوس، یکشنبه ۳ جمادیالاخر/۱۱ دی
ـ ورود به سرخس، جمعه ۸ جمادیالاخر/۱۶ دی
ـ حرکت از سرخس، شنبه ۲۳ جمادیالاخره/۱ بهمن
ـ ورود به مرو، جمعه ۲۹ جمادیالاخر/۷ بهمن
ـ اعلام ولایتعهدی، دوشنبه ۷ رمضان/۱۴ فروردین
ـ نماز عید فطر، پنجشنبه اول شوال/۷ اردیبهشت
پینوشتها:
۱ ـ این مطلب عینا از ماهنامه زائر، نشر آستان قدس رضوی(ع)، ش۱۰۹، دیماه ۸۲، به مناسبت سالروز شهادت حضرت علی بنموسیالرضا(ع) در پایان ماه صفر، نقل میشود.
۲ ـ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۴۷۳؛ اثبات الوصیة، ص۳۹۱٫
۳ ـ همان، ص۸ ـ ۴۵۷؛ همان، ص۳۹۴٫
۴ ـ بحرالانساب، چاپ سنگی (۱۲۶۸ق).
۵ ـ مسالک الممالک، ص۲۸؛ الاعلاق النفیسه، ص۷ ـ ۲۰۶، نویسنده کتاب الاعلاق ابوعلی احمد بنعمر بنرسته (زنده در ۲۹۰ق) است. این اثر در هفت جلد بود که تنها جزء هفتم آن باقی مانده است. (فرهنگ دهخدا، واژه ابنرسته) او نزدیکترین کس به عصر امام رضا(ع) که فواصل بین منازل را بیان میکند. از اینرو گفتار وی سندی معتبر برای خط سیر حرکت تاریخی امام رضا(ع) از مدینه تا مرو میباشد.
۶ ـ بحارالانوار، ج۱۲، ص۶ ـ ۱۰۵؛ مسند الامام الرضا، ج۱، ص۱۷۵؛ الخرائج و الجرائح، ص۵ ـ ۱۰۴؛ گاهشماری ایرانی، ص۳۰؛ تقویم تطبیقی هزار و پانصد ساله …، ص۴۱ ـ ۴۰٫
۷ ـ الخرائج و الجرائح، ص۲۶٫
۸ ـ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۴۶۳٫
۹ ـ همان، ج۲، ص۱۸۰ ـ ۱۴۹؛ الارشاد، ج۲، ص۶ ـ ۲۵۵؛ اثبات الوصیة، ص۲۰۴؛ اصول کافی، ج۲، ص۴۰۷ و ۴۰۲٫
۱۰ ـ اشکال العالم، ص۱۲۶٫
۱۱ ـ فارسنامه، ص۲۳۲؛ مسالک الممالک، ص۱۵۵٫
۱۲ ـ تاریخ یزد، ص۴۰٫
۱۳ ـ تحفه الرضویه، ص۱۹۰؛ گاهشماری ایرانی، ص۳۰؛ تقویم تطبیقی هزار و پانصد ساله، ص۴۱ ـ ۴۰٫
۱۴ ـ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۵ ـ ۳۷۴؛ بحارالانوار، ج۴۹، ص۱۲۳؛ الارشاد، ج۲، ص۲۵۷، و …
۱۵ ـ مسالک الممالک، ص۱۹۰٫
۱۶ ـ البلدان، ص۵۵٫
۱۷ ـ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۴۲۶٫
۱۸ ـ البلدان، ص۵۵٫
۱۹ ـ ترجمه تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۴۶۵؛ گاهشماری ایرانی، ص۳۰؛ و نیز نگاه شود به: عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۴۷۳، ۸ ـ ۴۵۷ و اثبات الوصیه، ص۳۹۴ ـ ۳۹۱ که میگویند هجرت امام رضا از مدینه به مرو در سال ۲۰۰ق واقع شد. شیخ مفید در «مسارّ الشیعه» بر خلاف نقل مذکور جریان ولیعهدی امام(ع) را در روز اول ماه مبارک رمضان آورده است.
۲۰ ـ اصول کافی، ج۲، ص۴۰۸ ـ ۴۰۷؛ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۳۷۹؛ بحارالانوار، ج۱۲، ص۱۲۴٫ در تحریر این مقاله علاوه بر منابع فراوان، از کتاب «جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا(ع) از مدینه تا مرد» تألیف جلیل عرفانمنش استفاده شد.
منابع :
- گروه پژوهشی راه ولایت
- کتابخانه گوهرشاد مشهد
- پايگاه حوزه
منبع :گروه پژوهشی راه ولایت
سلام علیکم
ممنو ن از زحمت تان ولی اشتباه کرده اید
اگر هر منزل ۶/۲۸ میل باشد و هرمیل ۴۵۰۰ ارش و هر ارش ۴۵ سانتی متر
معلوم می شود که هر منزل باید ۱۲ کیلومتر باشد
ولی چون حتی یک بار از ماشین حساب استفاده نکرده اید بدون توجه نوشته اید هر منزل ۲۸ کیلومترا ست. خب چگونه؟
با و جود این همه تلاش چرا یک بار حاصل محاسبات تان را با ماشین حساب بررسی نکردید؟
مدر س حوزه خراسان