مشهد ،کیلومتر ۱۷ بزرگراه آسیایی ،بعد از سه راه فردوسی ،اولین کوچه سمت راست (کوچه شهید یزدی) کارخانه گندم دشت مشهد
تلفن های تماس : ۱۲-۳۵۴۲۵۰۰۶-۰۵۱
نخستین موزه تخصصی نان در ایران
موزه نان گندم دشت مشهد . نخستین موزه نان در ایران است . این موزه با خلق فضایی به منظور نمایش تمامی مراحل از تهیه گندم ، آرد و نان ، با تکیه بر معماری سنتی ایران و با هدف فعالیت فرهنگی، تاریخی و تبلیغاتی انجام شده است . در این موزه از سه غرفه کشاورزی ، آسیاب بانی و پخت نان با تنورهای مختلف به تجسم
در آمده است.
قسمت های مختلف این موزه عبارتند از :
۱- غرفه کشاورزی ( غرفه خاک )
در این غرفه زحمات فراوان کشاورزان تداعی می شود , که شامل :
بذر افشانی :
از گذشته تا به امروز برای بهره مندی دایم از گندم چاره ای جز کشت سالیانه وجود ندارد . این امر مستلزم آماده سازی زمین های سخت و ناهموار بوده که پس از
آن کاشت بذر انجام گردد.
خرمن کوبی : گندم درو شده در بخشی از زمین جمع آوری می شود که گاه بواسط انسان و گاهی هم به کمک چارپایان و با کمک ابزاری به نام « خرمن کوب » مراحل
خر د کننده آن طی می شود.
گندم چینی :
آنگاه که گندم به زردی گرایید و آماده چیدن شد ، درو کردن آن با داس و توسط انسان صورت می گیرد . چرا که در زمان های پیشین هیچگاه ، ابزاری به جز داس و
هیچ موجودی به جز انسان درو کردن گندم را عهده دار نبود.
چک زدن :
خرمن خرد شده با ابزاری به نام « چار شاخ » به آسمان در مسیر وزش نسبی باد ، پرتاب می شد که نتیجه کار ، تفکیک کاه از گندم بود.
۲- آسیاب بانی ( غرفه آب و باد )
نمایانگر قدرت بازوان و همت زنان و مردان آن زمان است که دانه های گندم را به کمک ابتدایی ترین ابزار به آرد تبدیل می کردند.
دستاس :
ابتدایی ترین ابزار آسیاب گندم است که از روی هم قرار گرفتن دو سنگ سخت و سنگین تشکیل شده است که به واسطه نیروی بازوی انسان بر روی هم می لغزیدند.
آسیاب :
زمان و مکان دقیقی از اولین آسیاب موجود نیست ، ولی واضح است این ابزاری که نیروی محرکه خود را مستقیما از آب می گیرد ، برای اولین بار در منطقه ای چرخیده
است که مردم آن مکان دغدغه ای برای مهار آب نداشته اند .
آسباد:
علیرغم گذشت هزاران سال از قدمت آسباد هنوز هم در منطقه خواف که ناحیه ای باد خیز است , مورد استفاده قرار می گیرد.
۳- آتش
آخرین عنصر چهار گانه طبیعت آتش است و در این غرفه چهار گونه از انواع تنور و نان به نمایش گذاشته شده است.
تنور سنگی :
پخت نان سنگک در این تنور انجام می شود . نان سنگک با ارزش غذایی بالا و بی نیاز از هر نوع افزودنی که تاریخچه آن به دو روایت می رسد : یکی شیخ بهایی
و دیگری در زمان پادشاهان ساسانی .
انواع تنور سفالی:
تنور مال : به تنور گلی نیز معروف است و بیشتر سفالگری هایی که به ساخت این تنور اهتمام می ورزیدند تنور مال می گویند.
تنور عشایری : تنوری که در میان اقوام و عشایر و عمدتا با تعبیه آن داخل زمین مورد استفاده قرار می گرفت.
تنور حیاطی یا ایستاده : این گونه تنور در مناطق دیگر با دایر شدن در مطبخ و یا گوشه حیاط به چشم می خورد و به طور کلی نان هایی که در این نوع تنور طبخ
می شود ، گرد و ضخیم می باشد.
تنور ساج : تنوری ساخته شده با آلیاژ چدن که قابلیت انتقال به هر مکانی را دارد و امروزه عشایر و برخی از روستاییان از آن استفاده می کنند. این نوع تنور که
مستقیما بر روی اجاق قرار می گیرد ، قادر به پخت نان لواش و … می باشد .
همچنین قسمت انتهایی و جالب ترین بخش این موزه ، نمایشی از رقص اپر است که از آیین های خراسانی است .
رقص اپر :
افر یا آفر نیز می گویند . تاریخچه این رقص به زمان اشکانیان در جنوب خراسان ، مناطق گناباد ، تایباد و خواف بر می گردد . این رقص یکی از آیین های خراسانی است
که با باورهای زراعی منطقه مانند کاشت ، داشت و برداشت و چگونگی شکل گیری افرینش گره خورده است. این رقص دارای هجده حرکت اصلی نمادین و هشت حرکت
جنبی از جمله بذرافشانی ، نگهبانی مزرعه ، دعای باران ، درو و خرمن کوبی کردن تا پخت نان و در پایان نیایش شکر گذاری و شادی برای برداشت محصول می باشد.
پاسخ دهید