منطقهٔ خراسان در طول تاریخ همیشه یکی از فعالترین مناطق زمینلرزهخیز کشور بودهاست.
آمار چهل سال گذشته نشان میدهد که بیش از نیمی از قربانیان زمینلرزه در ایران را قربانیان این منطقه تشکیل میدهند.[۱]
زلزلههای زیادی در مشهد رخ داده که حدود ۱۴ واقعه متعلق به سالهای ۱۰۰۸، ۱۰۵۲، ۱۰۵۳، ۱۰۵۹، ۱۰۷۷، ۱۰۸۴، ۱۰۸۷، ۱۱۱۸، ۱۱۱۹، ۱۲۱۴، ۱۲۳۲، ۱۲۳۶، ۱۲۵۴، ۱۲۷۴ ه.ق. در کتب تاریخ به ثبت رسیدهاست.
زلزله مخرب در مشهد
در پانزدهم ربیعالثانی سال ۱۰۸۴ ه.ق ( یکشنبه ۹ مرداد ۱۰۵۲خورشیدی ). به هنگام سلطنت شاه سلیمان صفوی زمینلرزهٔ ویرانگری در مشهد رخ داده که حدود دو سوم شهر مشهد از جمله گنبد حرم علی بن موسی الرضا، سقف گنبد مسجد گوهرشاد و مدارس پریزاد، دودر، مدرسه بالاسر، مدرسه پایین پا آسیب فراوان دیده و حدود چهارهزار نفر از مردم مشهد زیر آوار کشته شدند.[۲][۳]
یکی از گسلهای مشهد، گسل شمال مشهد است. این گسل ادامهٔ گسل توس است که در شمال شهر توس از گسل کشفرود منشعب شده و با امتداد شمال غرب-جنوب شرق از گوشهٔ شمالی مشهد عبور میکند. در گزارش شماره ۷۲ سازمان زمینشناسی این گسل تحت عنوان گسل توس نامیده شدهاست. در گزارش مزبور ادامهٔ گسل به سمت شمال شرق که توسط آبرفت پوشیده شده به صورت گسل احتمالی نشان داده شدهاست. همچنین بربریان و همکاران، کانون سطحی زلزلهٔ تاریخی ۱۵۹۸ مورخ ۳ ژوئیهٔ ۱۹۷۳ با بزرگی ۶/۶، اول آوریل ۱۶۷۸ و ۲۶ فوریه ۱۸۸۳ را در مجاورت گسل احتمالی توس مشخص نمودهاند.[۴]
مشهد در محاصره گسلها
دشت مشهد را دو گسل بزرگ محاصره کرده که يکي در محدوده کشف رود در بخش شمالي دشت و گسل ديگر که به گسل سنگ بست، شانديز معروف است، در دامنه شمالي بينالود و بخش جنوبي مشهد قرار دارد.
بيشتر زلزلهها در کنار و اطراف گسلها اتفاق ميافتد و مرکز زلزله و شروع امواج آن در محل گسلها ميباشد.
مرکز اين زمين لرزهها مشهد نيست، اما با توجه به تخريب انجام شده، مرکز آن ميتواند خيلي از مشهد دور نباشد و احتمالا گسلي که در اين زلزلهها فعال شده، گسل سنگ بست – شانديز است.
در شمال غربي دشت مشهد، گسل باغان گرماب وجود دارد که شهرستانهاي چناران و قوچان را تهديد ميکند و گسل ديگري در شرق مشهد به نام خيرآباد وجود دارد که ادامه جنوب شرقي گسل کشف رود فرض ميشود.
در عمق دشت مشهد ممکن است گسلهايي وجود داشته باشند که به سطح زمين نرسيدهاند و ممکن است بدون نشانههايي از فعاليت گسل، زلزله روي دهد.
گسل سنگ بست، شانديز در دامنه کوههاي آب و برق در سمت چپ بولوار پيروزي مشهد، می باشد . کشورهايي که به زلزله اهميت ميدهند، وقتي گسل در محدوده شهر واقع ميشود، حريم گسل را به فضاي سبز تبديل ميکنند.[۵]
زلزله های رخ داده در مشهد – منبع دانشنامه مشهد | ||||
تاریخ | ساعت | ریشتر | مرکز | توضیحات |
۱۳۹۰/۱۰/۲۹ | ۱۶:۰۷ | حدود۳ ریشتر | حوالی طرقبه | اطلاعات دقیقی نیست |
۱۳۹۶/۱/۱۶ | ۱۰:۳۹ | ۶ ریشتر | سفید سنگ
۸۶ کیلومتری مشهد |
طول جغرافیایی: ۶۰٫۳۴ عرض جغرافیایی: ۳۵٫۸۵ عمق زمینلرزه: ۱۰ کیلومتر با ۱۶ پس لرزه بیش از ۴ ریشتر و بیش از ۲۰۰ پس لرزه چهار روستا در خراسان رضوی تخریب شده است و خبرگزاریها از کشته شدن ۱ نفر و زخمی شدن چهارده نفر دیگر خبر دادهاند |
- «مرکز تحقیقات زمین لرزه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد». بازبینیشده در ۱۹ مرداد ۱۳۹۴.
- مبرسز و ملویل، تاریخ زمینلرزههای ایران، ۱۶۳.
- اهوان، تاریخ مشهدالرضا، ۶۴۷.
- بربریان، مانوئل. بررسی نوزمینساخت، لرزه زمین ساخت و خطر زمین لرزهگسلش در گستره مشهد-نیشابور.
- روزنامه قدس نقل از دکتر کیوان حسینی عضو هیأت علمی مركز تحقیقات لرزهنگاری دانشگاه فردوسی مشهد
- دانشنامه مشهد
پاسخ دهید