تاریخ روزنامه نگاری در مشهد
«کاغذ اخبار» -نخستین روزنامه چاپی ایران- بود که میرزا صالح شیرازی روزنامهای به نام خود منتشر کرد.
روزنامههای ناصری
سالها گذشت تا نخستین روزنامه چاپی مشهد، نه با تلاش روشنفکرها و فرنگ دیدهها و نه به همت توده مردم، که از سوي نویسندگان درباری منتشر شد.
ناصرالدین شاه در سفرهای دورهای خود به ولایات کشور، دستور انتشار روزنامههایی برای اعلام گزارش سفرها و وقایع حین آنها را داده بود، توصیف طبیعت و جغرافیای مسیر سفر و بازدیدهای شاه قجر و از این قبیل.
روزنامه «اردوی همایون»، نخستین این روزنامهها بود که توسط امینالدوله میرزاعلینائینی در جریان سفر اول ناصرالدینشاه به خراسان به دست مردم خراسان رسید. هفده سال بعد از انتشار اردوی همایونی بود که در دیگر سفر دورهای ناصرالدین شاه به خراسان در سال ۱۳۰۰ هجری قمری محمدحسنخان صنیعالدوله اعتمادالسلطنه، وزیر علوم و انطباعات، نسخههایی از «اردوی همایون» به خط نستعلیق میرزا رضای کلهر را به مشهد آورد.
گرچه نسخههای چاپ سنگی اردوی همایونی، ابتدای فعالیت مطبوعاتیها در مشهد به شمار میآمد، پیش از آن نیز مجلات متنوعی از دیگر کشورها مانند هند، ترکیه، مصر و قفقازیه به مشهد میرسید و چون تهران، تبریز، اصفهان و فارس، پیش از مشهد، صاحب روزنامه شده بودند، آثار روزنامهنگاران آن سامان نیز گاهگاه در دسترس مشهدی ها قرار میگرفت.
ادبِ ادیب الممالک
ادیبالممالک فراهانی که در تبریز، «روزنامه ادب» را منتشر میکرد، پس از آمدن به مشهد، روزنامهاش را هم با خود به اینجا آورد تا به کمک میرزا صادقخان تبریزی نخستین روزنامه رسمی مشهد را راهاندازی کنند.
به این ترتیب روزنامهنگاری رسمی در مشهد با انتشار نخستین شماره «ادب» در چهارمین روز رمضانالمبارک ۱۳۱۸ هجری قمری آغاز شد. روزنامهای که در شناسنامه خود عنوان «علمی و ادبی و سیاسی و تجاری و تاریخی» داشت و در عمل، روزنامهای خبری بود که به صورت هفتگی و به خطنستعلیق منتشر میشد. روزنامه ادب، همچنان که نخستین روزنامه رسمی مشهد بود، برخی نوآوریها را به روزنامهنگاری کشور عرضه کرد که از جمله آنها استفاده از کاریکاتور در روزنامه بود.
آغاز روزنامهنگاری در مشهد البته رابطهای مهم با ایجاد چاپخانه در مشهد داشت؛ چراکه تا پیش از تأسیس چاپخانه در مشهد خبری هم از روزنامه و روزنامهنگاری در شهر نبود؛
چاپخانههایی که متولیان آنها نیز از مردم بومی نبودند؛ آنگونه که علی فریمن مینویسد: «اولین چاپخانه سربی که به مشهد وارد شد از راه تفلیس و کارکنان آن تُرک بودند.»
نخستین روزنامهها
روزنامه بشارت، دومین روزنامه چاپ مشهد و نخستین نشریهای بود که پس از صدور فرمان مشروطیت منتشر شد. این نشریه که در طول سال های ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۶ هجری قمری به مدیریت شیخ محمدعلی مدبر و دبیری شیخ محمد باقر و میرزا علیخان اداره میشد، نشریهای بود خبری، سیاسی و مذهبی و طرفدار مشروطه.
روزنامه خورشید را میرزا صادقتبریزی در سال ۱۲۸۵ هجری خورشیدی منتشر کرد. «خورشید»، هفتگی منتشر میشد و با چاپ سنگی و سربی، «مقاله و اخبار شهری و محلی» را به دست مردم میرساند.
روزنامه خراسان
روزنامه خراسان در اول تیرماه ۱۳۲۸ با شعار “برادرجان خراسان است این جا” “سخن گفتن نه آسان است این جا” متولد شد. تا سال ۱۳۷۷ به صورت محلی و در استان خراسان بزرگ چاپ و منتشر می شد
این روزنامه به علت خطمشی خاص خود، مورد توجه و پیگیری دولتهای روس و انگلیس بود و محتوای آن، انعکاس زیادی در خارج ایران داشت.
در همین دوران، محمد صادق تبریزی «بلدالامین» را زیر نظر بلدیه (شهرداری مشهد) به خط نسخ و چاپ سنگی منتشر میکند، روزنامهای که بهنوعی پدربزرگ روزنامه کنونی «شهرآرا» به شمار میآید!
نخستین مجلات
«الکمال»، نخستین مجله رسمی مشهد از سال ۱۳۳۸
هجری قمری به همت میرزا فضل ا… آلداوود، بدایع نگار آستان قدسرضوی، بهمدت سهسال و با رویکرد مذهبی منتشر میشد.
«دانش»، نخستین سالنامه مشهد بود که در سال ۱۳۱۲ به صاحب امتیازی کتابخانه رحمانیان، مدیریت نصرا… خان حسنزاده و سردبیری باقر عاملی به چاپ رسید. این سالنامه عموماً به انتشار اطلاعات تاریخی محلی اختصاص داشت و در قطع جیبی منتشر میشد.
«نامه آستان قدس رضوی» به مدیریت فخرالدین حجازی و دبیری محمد مهران، اولین نشریه آستان قدس رضوی بود که در سال ۱۳۳۹ هجری خورشیدی
انتشار یافت.
اگر چه روزنامهها و مجلات متعدد دیگری همچون : عصر جدید، طب کنونی، مینو، چمن، اخلاق، آگاهی، بهار، سلامت، شرق ایران، مهر و منیر، جهان زنان، فکر آزاد، آزاد، سپر، مریخ، اردیبهشت، دبستان و … نیز بودند که در آغاز روزنامهنگاری در مشهد نقش داشتند با این وجود ادب، بشارت، خورشید، عصر جدید، تازه بهار و نوبهار در دوره قاجار و سپس ندای خراسان، نوای خراسان، شرق ایران، آفتاب شرق و البته روزنامه خراسان در دوره پهلوی، مهمترین گامها در آغاز روزنامهنگاری در مشهد به شمار میآیند.
روزنامه قدس ؛یکی روزنامه صبح ایران چاپ مشهد است که توسط آستان قدس رضوی منتشر میشود. اولین شماره این روزنامه در ۲۸ آذر ۱۳۶۶ منتشر شد و از فروردین ۱۳۷۵ انتشار و توزیع آن در سراسر کشور آغاز شد.این روزنامه از سال ۱۳۷۶ به صورت همزمان در مشهد و تهران به چاپ میرسد.
در ۵ بهمن ۱۳۷۷ انتشار سراسری روزنامه خراسان با چاپ همزمان در مشهد وتهران آغاز شد و روند پیشرفت خود را تا بدان جا ادامه داد که هم اکنون پرتیراژترین روزنامه شرق کشور است
منابع :
- روزنامه شهر آرا
- ویکی پدیا
- روزنامه خراسان
- روزنامه قدس
پاسخ دهید