رواق الله وردی خان از طرف شمال به صحن کهنه و از شرق به دارالضیافه و از جنوب به رواق دارالسعاده و از غرب به رواق حاتم خانی مربوط می شود.
گنبد الله وردی خان گنبد مسی می باشد که در مجاورت گنبدطلایی و بر فراز رواق الله وردیخان واقع شده است. این رواق به گنبد الله وردی خان معروف است و یکی از با شکوه ترین و زیباترین ابنیه آستان قدس رضوی می باشد ، این رواق از طرف شمال به صحن کهنه و از شرق به دارالضیافه و از جنوب به رواق دارالسعاده و از غرب به رواق حاتم خانی مربوط می شود.
بانی این گنبد و رواق الله وردی خان، یکی از رجال بزرگ عصر صفوی است که این گنبد را بنا کرد و بعد از فوت جنازه اش را در اینجا به خاک سپردند . او هنگامی که والی فارس بوده یک معمار از اصفهان به مشهد می فرستد و این عمارت را می سازد و ساختمان آن در سال ۱۰۲۰ پایان می گیرد .
شکل این بنا هشت گوش است و سقف بسیار مجلل و با شکوهی دارد که بینندگان را به طرف خود جذب می کند، ابعاد این گنبد بدین قرار است، در سطح زمین فاصله اقصر بین اضلاع متقابل ۵۷/۷ متر فاصله طول آنها ۲۰/۱۱ متر و ارتفاع از کف تا سقف ۱۹/۱۶ متر کف گنبد از سنگ های مرمر الوان ترکیب یافته است .
ازاره بنا تا ارتفاع ۹۰/۱ متر سنگ مرمر و از بالای ازاره به بالا روی تمام بدنه ها و پایه ها و دیوارها و سقف زیر گنبد کاشی معرق نصب شده است کاشی های رنگارنگ دارای خطوط و نقوش زیبا و دل فریب در کمال ظرافت و استادی ساخته شده که نظیر آن در عالم خود کمتر دیده می شود و از نفائس آثار هنری می باشد .
بر گرداگرد این رواق، تاریخ ولادت و شهادت امامان معصوم علیهم (ع) به همراه بعضی از احادیث معتبر مکتوب می باشد.
در این گنبد با شکوه و مجلل هشت صفه در پائین و هشت صفه در بالا بصورت غرفه دارد و در هر یک از آنها کتیبه ای هست که اینک به نظر خوانندگان می رساند :
کتیبه های رواق الله وردی خان :
در زیر گنبد بالای غرفه ها کتیبه ای بسیار زیبا با خط ثلث نوشته شده و در آن سوره مبارکه جمعه و سوره توحید نوشته شده است و در صفه ای که از آن جا به رواق دارالضیافه می روند با خط نستعلیق روی کاشی های معرق این چند بیت فارسی را نوشته اند:
تا کند رفعت نظر بنهاد از مه و مهر و نه فلک عینک
چون بود در جوار روضه شاه خردم گفت کامده بی شک
سال تاریخ آن خجسته مقام کعبه خلق و سجده گاه ملک
در بالای در ورودی کفشداری صحن کهنه به این رواق نوشته شده : «إن الذین آمنوا و عملو الصالحات کانت جنات الفردوس نزلا».
در صفه ای که از آن جا به صحن کهنه می روند در کتیبه ای بالای ازار با خط ثلث نوشته شده : « ولد الامام ابوالحسن علی بن محمد النقی علیه الصلوه و السلام للنصف من ذی الحجه سنه اثنتی عشره و مأتین و توفی فی رجب نه اربع و خمسین و مأتین ولد الامام ابو محمد الحسن بن علی العسگری فی شهر ربیع الاول من سنه اثنیعشره و ماتین وتوفی فی رجب سنه اربع و خمسین و ماتین ولد الامام ابو محمد الحسن بن علی العسگری فی شهر ربیع الاول من سنه اثنین و ثلاثین و ماتین .
در صفه ای دیگر نوشته شده : «ولد الامام ابو عبدالله الحسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام آخر شهر ربیع الاول فی سنه ثلث من الهجره و مضی شهید ایوم السبت من سنه احدی و سیتن من الهجره و ولد الامام زین العابدین علیه السلام فی خامس شعبان سنه ثلثین و توفی فی ثانی عشر من محرم سنه تسعین».
در صفه ای دیگری که از آن جا به صحن کهنه می روند ، نوشته شده «اللهم صل علی سیدنا المصطفی و علی و البتول و السبطین ، الحسن و الحسین ، وصل علی زین العابدین علیٌ و الباقر محمد، و الصادق جعفر، و الکاظم موسی، و الرضا علی ،و التقی محمد، و النقی علی، و الزکی العسگری الحسن و صل علی القائم المنتظر محمد بن الحسن المهدی صاحب الزمان صلوات الله علیهم اجمعین» کتب سنه ۱۰۲۱٫
در صفه ای دیگر نوشته شده : ولد الامام أبوالقاسم محمد بن الحسن صاحب الزمان صلوات الله علیه لیله النصف من شعبان، سنه خمس و خمسین و مأتین و سنه و فاته علیه السلام عنداالله تعالی بعد ان یملأ الارض قسطا وعدلا کما ملئت ظلما و جورا .
در صفه ای که به رواق حاتم خانی می روند چند شعر فارسی با خط نستعلیق نوشته شده :
عمداً پر خود بردم مقراض زنند شاید که بدین وسیله گردند مقیم
در صفه ای که از آنجا به رواق دارالسعاده می روند نوشته شده: « ولد امیر المؤمنین و امام المتقین سلام الله علیه و علی اولاده الطاهرین یوم الجمعۀ عشر من رجب المرجب بعد مولد النبی بثلاثین سنه و مضی الی ربه شهیدا فی لیله الجمعه الحادی و العشرین من شهر رمضان سنه اربعین من الهجرۀ ولد الامام ابو محمد الحسن بن علی بن ابی طالب منتصف شهر رمضان سنه ثنتین من الهجرۀ».
در صفه ای دیگر نوشته شده:« عن ابی جعفر الصادق انه قال: یقتل حفدتی بارض خراسان فی مدینه یقال لها طوس، من زاره الیها عارفا بحقه اخذته بیدی یوم القیامه و ادخلته الجنه و ان کان من أهل الکبائر .
قال : قلت جعلت فداک و ما عرفان حقه ؟ قال تعلم انه امام مفترض الطاعۀ غریب شهید من زاره عارفابحقه، اعطاه الله عزوجلّ اجر سبعین شهیدا، ممن استشهد بین یدی رسول الله صلی الله علیه و آله .
دنبال او نوشته است : عن علی بن اسباط قال : سألت ابا جعفر علیه السلام ما لمن زار اباک ؟ قال الجنۀ و الله.
در جائی دیگر نوشته شده : روی عن الامام محمد تقی علیه السلام قال : ان بین جبلی طوس قبضۀ من الجنۀ من دخلها کان امنا یوم القیامۀ من النار
در حاشیه صفه دیگری نوشته شده: عن ابی الحسن الرضا علیه السلام أن بخراسان لبقعه یاتی علیها زمان تصیر مختلف الملائکۀ، فلا یزال فوج ینزله من السماء و فوج یصعد الی ان ینفع فی الصور .
در صفه ای دیگر نوشته شده: قال الله تعالی : انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس، اهل بیت، و یطهرکم تطهیرا، قال النبی صلی الله علیه و آله مثل اهل بیتی کمثل سفینۀ نوح من رکبها نجی و من تخلف عنها هلک و قال صلی الله علیه و آله ایها الناس انی تارک فیکم ما ان تمسکم به لن تضلوا بعدی .
در صفه ای دیگر نوشته شده: عن محمد بن سلیمان قال سألت ابا جعفر علیه السلام عن رجل حج حجه الاسلام فدخل متمتعا بالعمره الی الحج فاعانه الله علی عمرته و حجه ثم اتی المدینه فسلم علی النبی صلی الله علیه و آله ثم اتاک عارفا بحقک یعلم انک حجه الله علی خلقه و بابه الذی یوتی منه فسلم علیک.
ثم اتی اباعبدالله الحسین صلوات الله علیه فسلم علیه، ثم اتی بغداد و سلم علی ابن الحسن موسی علیه السلام ثم انصرف الی بلاده، فلما کان فی وقت الحج رزقه الله الحج فأیهما افضل هذا الذی قد حج حجۀ الاسلام یرجع ایضا فیحج او یخرج الی خراسان الی ابیک علی بن موسی علیه السلام فیسلم علیه ؟ قال : لابل یأتی خراسان فیسلم علی ابی الحسن علیه السلام افضل و لیکن ذلک فی رجب و لا ینبغی ان تفعلوا فی هذا الیوم فان علینا و علیکم من السطان شنعه .
در جای دیگر نوشته عن ابی الحسن الرضا علیه السلام قال : من زارنی علی بعد داری و مزاری اتیته یوم القیامه فی ثلاثه مواطن حتی اخلصه من اهوالها، اذا تطایرت الکتب یمینا و شملا و عندالصراط و عند المیزان .
در جای دیگر نوشته شده: عنه علیه السلام قال لا یشد الرحال الی شییء من القبور الاقبورنا و انی مقتول بالسم.
در جای دیگر نوشته شده : روی احمد بن حنبل فی مسنده عن ام سلمه رضی الله عنها انه لما نزل قوله تعالی : انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا اخذ رسول الله صلی الله علیه و آله فضل کساء فکسی به علیا .
اینک اخبار و احادیثی که در صفه های رواق الله وردی خان آمده است برای فارسی زبانان ترجمه می گردد .
امام ابوالحسن علی بن محمد نقی علیهما السلام در نیمه ماه ذی الحجه سال ۲۱۲ هجری متولد شدند و در ماه رجب سال ۲۵۴ درگذشتند و حضرت ابو محمد الحسن بن علی علیهما السلام در ماه ربیع الاول سال ۲۳۲ متولد شدند .
امام ابوعبدالله حسین بن علی علیهما السلام آخر ماه ربیع الاول سال سوم هجری متولد شدند و در روز شنبه دهم ماه محرم سال ۶۱ به شهادت رسیدند ، امام زین العابدین سلام الله علیه در پنجم شعبان سال سی از هجرت متولد شدند و در دوازدهم ماه محرم سال نود وفات نمودند .
در صفه ای نوشته شده : امام ابوالقاسم محمد بن حسن صاحب الزمان صلوات الله علیه در شب نیمه شعبان سال ۲۵۵ متولد شدند و سال وفات او با خداوند می داند، او زمین را پر از عدل و داد می کند بعد از این که پر از ظلم و جور شده باشد .
در صفه ای دیگر نوشته شده : امام ابوالحسن رضا علیه السلام در سال ۱۴۸ متولد شدند و در ماه صفر سال ۲۰۳ به شهادت رسیدند، و امام محمد بن علی تقی علیهما السلام و در ماه رمضان سال ۱۹۵ متولد و در ماه ذی قعده سال ۲۲۰ جهان را وداع گفتند .
در صفه ای دیگر نوشته شده : امیرالمؤمنین و امام المتقین سلام الله علیه و علی اولاده روز جمعه سیزدهم ماه رجب سی سال سی سال بعد از تولد رسول خدا صلی الله علیه و آله متولد شدند و در شب جمعه بیست و یکم ماه رمضان سال چهلم از هجرت به شهادت رسیدند، و امام ابو محمد حسن بن علی علیهما السلام در نیمه ماه مبارک رمضان سال دوم هجرت متولد شدند .
امام صادق سلام الله علیها فرمودند: یکی از فرزندان من در سرزمین خراسان در شهری که آنجا را طوس می گویند ، کشته خواهد شد، هرکس او را در آن شهر زیارت کند و به حق او آشنا باشد، روز قیامت دست او را می گیرم وارد بهشت می کنم اگر چه از اهل کبائر باشد .
راوی گوید: عرض کردم قربانت گردم، حق او چیست تا آن را بشناسم امام علیه السلام فرمودند: حق او این است که وی را امام مفترض الطاعه بدانی، او غریب و شهید است. هر کس او را زیارت کند و حقش را بشناسد خداوند پاداش هفتاد شهید به او می دهد. شهیدانی که در مقابل رسول خدا صلی الله علیه و آله به شهادت رسیده باشند .
در جای دیگر نوشته شده : علی بن اسباط گوید : از امام جواد علیه السلام، پرسیدم پاداش زیارت پدرت چیست ؟ فرمودند : بهشت است به خداوند سوگند.
در جائی دیگر آمده است: از امام محمد تقی علیه السلام روایت شده که فرمودند: بین دو کوه طوس قطعه ای از بهشت است، هر کس در آن جای گیرد روز قیامت از آتش دوزخ در امان خواهد بود .
در صفه ای دیگر نوشته شده : امام رضا علیه السلام فرمودند: در خراسان بقعه ای هست زمانی خواهد آمد که آنجا محل رفت و آمد ملائکه خواهد شد، گروهی از آسمان به آنجا نزول خواهد کرد و دسته ای به آسمان بالا می روند، این رفت و آمدها تا دمیدن در صور ادامه خواهد داشت.
در صفه ای دیگر آیه مبارکه تطهیر نوشته شده است و بعد آمده : رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند : مثل خاندان من مانند کشتی نوح است، هر کس بر آن سوار شود نجات پیدا می کند و هر کس از آن تخلف نماید هلاک می گردد.
رسول خدا فرمودند: ای مردم من در میان شما چیزی گذاشتم تا آن گاه که به آن چنگ زنید گمراه نخواهید شد.
در جای دیگر آمده است : محمد بن سلیمان گوید: از امام جواد علیه السلام پرسیدم مردی قصد حجۀ الاسلام کرد، او وارد مکه می گردد و عمره تمتع و حج را به جای می آورد، بعد از آن به مدینه می رود و رسول خدا صلی الله علیه و آله را زیارت می کند و بعد نزد شما می آید و عارف بحق شما هم می باشد و شما را امام واجب الاطاعه می داند .
بعد از آن به کربلا می رود و ابو عبدالله حسین علیه السلام را هم زیارت می کند و از آنجا به بغداد می رود و ابوالحسن موسی علیه السلام را زیارت می نماید و بعد به طرف شهر و دیار خود می رود، سال بعد که ایام حج فرا می رسد برای این فردی که حج خود را به جای آورده آیا او بار دیگر حج بجای آورد و یا اینکه به خراسان برود و پدرت را زیارت کند ؟
کدامیک از آن دو افضل می باشند تا او به جای آورد امام جواد علیه السلام فرمودند: آن شخص بهتر است به خراسان برود پدرم را زیارت کند و این زیارت را در ماه رجب انجام دهد ولی امروز اینکار را انجام ندهید زیرا حکومت از اینکار ناراحت می شود و برای ما و شما موجب درد سر می گردد .
در جای دیگر آمده است : امام رضا علیه السلام فرمودند: هر کس مرا زیارت کند و راه طولانی مزارم را طی کند من در روز قیامت در سه جا به فریاد او می رسم و او را از سختی ها نجات می دهم، هنگامی پخش نامه های اعمال، هنگام عبور از صراط هنگام میزان سنجش اعمال.
در جای دیگر نوشته شده است : شدرحال به طرف هیچ قبری روانیست، مگر بسوی قبر ما، بدانید و آگاه باشید که مرا با سم خواهند کشت.
در صفه ای دیگر آمده است: احمد بن حنبل از ام سلمه روایت می کند که گفت : هنگامی که آیه شریفه تطهیر نازل شد رسول خدا صلی الله علیه و آله ردائی را برداشتند و آنرا به علی پوشانیدند .
این رواق با مساحت ۱۷۱ متر مربع در شمال شرقی حرم مطهر توسط ا… وردیخان از رجال عهد صفویه در سال ۱۰۲۱ ه.ق بنا شد. بر گرداگرد این رواق، تاریخ ولادت و شهادت امامان معصوم علیهم (ع) به همراه بعضی از احادیث معتبر مکتوب می باشد.
ازاره اطراف رواق به ارتفاع ۹۴/۱ متر از سنگ مرمر پوشش یافته واز ازاره به بالا تمام دیوارهاو سقف رواق با کاشیهای معرق بسیار زیبا ونفیس زینت یافته است وسقف غرفه های اطراف همه مقرنس و کاشی است .در وسط صفه های جنوبی رواق ، سنگ لوح مرقد الله وریخان دیده می شود .
گنبد الله وردی خان گنبد مسی می باشد که در مجاورت گنبدطلایی و بر فراز رواق الله وردیخان واقع شده است .این رواق وگنبد به پیشنهاد الله وردی خان یکی از رجال عصر صفوی که در حکومت شاه عباس صفوی والی فارس بود بنا گردید . وی در سال ۱۰۲۲ ق ، در شیراز درگذشت و جنازه اش به امر شاه عباس به مشهد حمل شدو در زیر همین گنبد دفن شد .
منبع : سایت رضوی
پاسخ دهید