انفجار قطار نیشابور
بزرگترین حادثه ریلی تاریخ ایران
فاجعه انفجار قطار نیشابور که بزرگترین سانحه راه آهن در ایران است، در روز ۲۹ بهمن سال ۱۳۸۲ (یک روز پیش از انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی) در نزدیکی ایستگاه خیام در ۱۷ کیلومتری نیشابور رخ داد که در آن ۳۲۰ نفر کشته و ۴۶۰ نفر زخمی شدند.
اکثر کشته شدگان از نیروهای امدادی و انتظامی و نیز مردمی بودند که برای تماشای تصادف دو قطار با هم آمده بودند. پس از حادثه، به پیشنهاد شورای شهر مقرر شد آتشنشانان کشته شده در این حادثه شهید شمرده شوند. (خبرگزاری فارس)
شدت انفجار به حدی بود که چندین روستای اطراف آن تخریب شد و صدای مهیب آن در نیشابور و حتی مشهد هم شنیده شد. هیچگاه از سوی مقامات علت دقیق حادثه و محموله آن قطار باری که توانست این چنین انفجار و تخریبی ایجاد کند به درستی اعلام نشد.
شرح واقعه:
در ساعت چهار و چهل و دو دقیقه بامداد بیست و نهم بهمن ماه هشتاد و دو از طریق تلفن ۱۲۵ ستاد فرماندهی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی نیشابور ، یک فقره فرار واگنهای باری اعلام می گردد، فردی که خود را کارمند راه آهن خراسان معرفی می کند از آن سوی خط تلفن اظهار می کند: تعدادی واگن که حامل پنبه، گوگرد، و بنزین می باشد، از ایستگاه ابومسلم – سه ایستگاه قبل از ایستگاه نیشابور- به طور ناخواسته فرار کرده و می افزاید که به احتمال زیاد این واگنها در ورودی شهر نیشابور( سه راه جمهوری) از ریل خارج می شود
در ساعت ۹ صبح از سوی مدیر عامل سازمان آتش نشانی و فرمانده عملیات اعلام می شود که حریق مهار شده است، و به کنترل کامل در آمده است اما ناگهان در ساعت ۳۷/۹ صبح در حالی که نیروهای آتش نشانی شهرهای نیشابور ، مشهد، قدمگاه، خرو، درود و فولاد خراسان در محل مشغول اطفاء حریق بودند ، انفجاری بسیار مهیب منطقه را ویران می کند، صدای انفجار در دهها کیلومتر آن طرف تر (مشهد و نیشابور) هم شنیده می شود در مشهد- ۹۰ کیلومتری محل حادثه- زلزله۳٫۵ ریشتری ثبت می شود، منطقه را بحران فرا می گیرد، حدود ۳۲۰ نفر کشته میشوند که هیچ یک لباس بر تن نداشتند و حدود ۴۶۰ نفر زخمی نیز گزارش می شود.
در تمام مراحل حمل و جابهجایی مواد خطرناک از مبدأ تا مقصد میبایست مطابق با پروتکلهای جهانی حمل اینگونه مواد و استفاده از وسایط نقلیه خاص و بهطور ویژه انجام شود.
برای حمل بهوسیله قطارهای باری نیز میبایست تمهیداتی از جمله نصب علائم استاندارد هشدار دهنده و حرکت بدون توقف در اماکن مسکونی علاوه بر روشهای معمول اعمال میشد.
در اظهارات یکی از معاونتهای وقت وزارت راه و ترابری که برای ادای توضیحات به مجلس شورای اسلامی فراخوانده شده بود، وی گفته بود که صاحبان محموله چون میدانستند هزینه حمل اینگونه محمولهها که مواد خطرناک تلقی میشوند گرانتر است، از افشای نوع محموله خودداری کردهاند.
شدت انفجار به حدی بوده که در محل حادثه گودالی به عمق ٢۵ متر در محدوده وسیع ایجاد شده و ترکشهای جدا شده از قطار، بسیاری از افراد را بیدست و سر و پا کرد. آتش همچنین بسیاری از افراد را خشک کرده و سوزاند. همچنین تعدادی از روستاها بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شدند و بیش از ۳۰۰ نفر کشته و ۴۵۰ نفر نیز زخمی شدند. براثر این حادثه دو روستای «کریم آباد» و «هاشم آباد دهنو» درنیشابور دچار ۹۰ تا ۱۰۰درصد خسارت شدند.
دلایل فاجعه انسانی رقم خورده در نیشابور پس از ۱۳ سال هنوز هم سر به مهر مانده است. بیش از ۷۵۰ نفر از هموطنانمان کشته و زخمی شدند اما این واقعه موجب نشد که کسی استعفا دهد یا حتی معذرت خواهی کند!!
اطلاعات بیشتر :
در ساعت ۴ و ۱۰ دقیقه بامداد روز جمعه ۲۹ بهمن ماه سال ۱۳۸۲تعداد ۵۱ دستگاه واگن باری با محموله هایی شامل گوگرد، پنبه، کودشیمیایی و مواد سوختنی (نفتا) که بخاطر ترافیک سنگین قطارهای مسافربری در آن ایام، در ایستگاه ابومسلم توقف کرد اما به دلایلی که هرگز مشخص نشد بطور ناگهانی به حرکت درآمد و به لحاظ شیب منطقه، واگن ها پس از خروج از خط فرعی و قرار گرفتن در مسیر اصلی به سمت ایستگاه کاشمر به حرکت درآمدند.
۲۹ بهمن ۱۳۸۲؛ ساعت ۴ و ۱۰ دقیقه بامداد؛ ۵۱ دستگاه واگن باری با محموله هایی از جمله ۱۷ واگن حامل گوگرد، ۶ واگن حامل بنزین، هفت واگن حامل کود شیمیایی و ۱۰ واگن حامل پنبه که بخاطر ترافیک سنگین قطارهای مسافربری، در ایستگاه ابومسلم متوقف و قرار بوده پس از اعزام لوکوموتیو به محل به مبادی مختلف اعزام شوند، بنابه عللی که تاکنون نامشخص است، بطور ناگهانی به حرکت درآمد و به لحاظ شیب منطقه، واگن ها پس از خروج از خط فرعی و قرار گرفتن در مسیر اصلی به سمت ایستگاه کاشمر به حرکت درآمدند.
موضوع فرار واگن ها به کنترل ترافیک مشهد اعلام می شود. برای جلوگیری از برخورد واگن ها با قطارهای مسافری که در همان ساعات در منطقه از تهران به سوی مشهد در حرکت بودند، عملیات آغاز می شود. در گام اول دو قطار مسافری از مسیر واگن های فراری به خطوط مطمئن فرعی ایستگاه ها هدایت و از بروز یک فاجعه جلوگیری می شود. اما این پایان حادثه نبود، بلکه تعدادی از واگن های باردار در قوس ورودی ایستگاه خیام از خط خارج و پس از واژگون شدن به سایر واگن های متوقف شده در خط کناری ایستگاه خیام برخورد می کنند. در اثر این تصادف، واگن های حامل مواد آتشزا آتش گرفتند و ماموران آتش نشانی جهت فرونشاندن حریق به محل اعزام شدند
.
در اولین گام مامورین مردم روستاها را از محل خارج می کنند. عملیات اطفاء به خوبی پیش می رود ، در ساعت ۹ صبح از سوی مدیر عامل سازمان آتش نشانی و فرمانده عملیات اعلام می شود که حریق مهار شده است، و به کنترل کامل در آمده است. همین مساله نیز باعث می شود از محدودیت های ورود افراد به محل حادثه کاسته شود. در چنین شرایطی که همه وضعیت را عادی می دانستند، مسئولان محلی و مردم در محل حادثه حاضر می شوند اما ناگهان در ساعت ۹:۳۷ صبح در حالی که نیروهای آتش نشانی شهرهای نیشابور ، مشهد، قدمگاه، خرو، درود و فولاد خراسان در محل مشغول اطفاء حریق هستند، انفجاری بسیار مهیب منطقه را ویران می کند، صدای انفجار در دهها کیلومتر آن طرف تر (مشهد و نیشابور) هم شنیده می شود. در مشهد- ۹۰ کیلومتری محل حادثه- زلزله ۵٫۳ ریشتری ثبت می شود، منطقه را بحران فرا می گیرد. شدت انفجار به حدی است که در محل حادثه گودالی به عمق ٢۵ متر در محدوده وسیع ایجاد می کند و ترکشهای جدا شده از قطار، بسیاری از افراد را بیدست و سر و پا میکند. آتش همچنین بسیاری از افراد را خشک کرده و میسوزاند. همچنین تعدادی از روستاها بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شدند و بیش از ۳۰۰ نفر کشته و ۴۵۰ نفر نیز زخمی شدند. براثر این حادثه دو روستای «کریم آباد» و «هاشم آباد دهنو» درنیشابوردچار ۹۰ تا ۱۰۰درصد خسارت می شوند.
در این حادثه ۲۴ آتش نشان به شهادت می رسند و مسئولین شهری نیشابور شامل فرماندار، معاونین شهردار، مدیر عامل آتش نشانی نیشابور ، هلال احمر ، مأمورین نیروی انتظامی،کارکنان راه آهن و اهالی روستا و منطقه، از دیگر افرادی هستند که در این حادثه کشته می شوند.
شدت انفجار به حدی است که تا شعاع ۱۰ کیلومتری تمام شیشه ها می شکند، چرخ واگن قطار دو کیلومتر پرتاب می شود و گودالی به عمق حدود ۲۵ متر و قطر ۸۰ متر به وجود می آید.
پس از آرام شدن منطقه، به ناگاه سیل جمعیت در بخش مرکزی شهر نیشابور به سمت محل حادثه به حرکت در می آیند. عده ای دنبال گمشده های خود به بیمارستان ها سرمی زنند، تعدادی بر سر زنان شیون و زاری و فریاد سرمی دهند، شماری در تدارک برپایی مراسم عزابرای از دست رفتگان خود هستند و عده ای هم راهی گورستان شده اند تا با عزیز از دست رفته شان وداع کنند.
خبرگزاری ایرنا که وابسته به دولت است، علت به راه افتادن واگن های این قطار باری را زلزله ای می خواند که در زمان حادثه اتفاق افتاده است. این در حالس است که AFP مرکز زلزله شناسی تهران، زلزله ای به شدت ۶٫۳ ریشتر را چند لحظه بعد از انفجار ثبت می کند. برخلاف اظهارات وزارت کشور، این زلزله نتیجه انفجار رخ داده در محل می باشد.
خبرنگار اعزامی ایسنا که ۸ ساعت پس از انفجار در محل حضور می یابد، چنین گزارش می دهد که “این انفجار در حالی رخ داد که جمع کثیری از نیروهای امدادی آتشنشان و مردم محل برای اطفای حریق در اطراف راهآهن گرد آمده بودند. وجود دهها ماشین دولتی و امدادی منهدم شده در محل حادثه مؤید حضور گسترده این نیروها برای اطفای حریق بود که متأسفانه جمع زیادی از این نیروها از جمله فرماندار نیشابور در این حادثه کشته شدند. به روستای «ده یوکه» خسارت بسیار زیادی وارد آمده، اثاثیه منازل در میان روستا پخش شده و جنازههای سوخته در گوشه و کنار دیده میشود. تعدادی از جنازههای سوخته مأموران آتشنشانی با لباسهای فرم هنوز بر روی زمین مانده و آمبولانسهای بهشت رضای مشهد مشغول انتقال آنها به شهر هستند. پاترول فرماندار و ماشین آتشنشانی و دهها خودرو دیگر که بر اثر موج انفجار جز آهن پارههایی از آنها باقی نمانده است نیز در محل دیده میشود. پس از گذشت ۸ ساعت از انفجار مهیب در روستای «دهنو» که به کشته شدن ۱۸۳ نفر از اهالی روستا، تعدادی از مسؤولان شهرستان و امدادگران و آتشنشانانی که برای مهار واگنهای آتش گرفته در منطقه حضور داشتند، انجامید منطقه نسبتا آرام گزارش میشود.“
علی اکبر شکیبا کارشناس امور ایمنی ومدیریت امداد درسوانح بعدها درباره این حادثه نوشت: در این واگنها ۴ ماده اصلی پنبه، گوگرد، نفتا (سوخت هواپیما) و کود نیترات آمونیوم حمل می شده اند . ۴ واگن اول خالی، پنج واگن بعدی بنزین ، ۱۰ واگن پنبه، یک واگن بنزین، ۹ واگن گوگرد، ۷ واگن کود نیترات آمونیوم، ۲ واگن خالی، ۸ واگن گوگرد، ۵ واگن انتهایی خالی، که جمعاً ۵۱ واگن بوده است و از این ۵۱ واگن، جمعاً ۱۱ واگن خالی، ۶ واگن بنزین، ۱۰ واگن پنبه، ۱۷ واگن گوگرد و ۷ واگن کود نیترات آمونیوم بوده است.این واگنها پس از فرار، با یک لوکوموتیو متوقف در ایستگاه راه آهن خیام برخورد می کنند و آرایش واگنها به هم می خورد و در هم تنیده می شود. در اثر این برخورد واگنها دچار آتش سوزی می شوند. از لحاظ مقررات ایمنی کالاهای ذکر شده به هیچ عنوان نباید در کنار هم انبار یا حمل و نقل گردند، زیرا می توانند به آتش سوزی و انفجار کمک نمایند.
در حمل و نقل ریلی کشور ۶ فاکتور کلیدی ذکر شده است که به گفته کارشناسان امور ایمنی و مدیرییت پیشرفته حمل و نقلی “در حادثه انفجار قطار به هیچ یک از این فاکتورها اهمیتی داده نشده بود و این فاکتورها رعایت نشده بود. باید بر روی واگن برچسب لوزی شناسایی خطرات آن کالا حک می شد که متأسفانه این کار نیز صورت نگرفته بود.“
سازمان بازرسی کل کشور نیز در گزارشی درباره علت این حادثه اعلام می کند “از آنجا که واگنها حامل مواد خطرناک و قابل اشتعال سریع بوده است، باید اجرای مفاد بند« ۱۲ » ماده ۱۶ مقررات عمومی حرکت، اقدام به گماشتن نگهبان و ترخیص سریع محموله مینمودهاند که به این ترتیب عمل نشده است. افزون بر این، برداشتن دیوار حفاظتی و اجازه ورود افراد به محوطه بدون اطمینان کامل از رفع خطرات احتمالی و همچنین عدم هشدار لازم به آتشنشانها در خصوص محمولات واگنهای واژگون شده و نیز عدم آموزشهای لازم به مسئولین ایستگاه از دیگر عوامل موثر در بروز و تشدید حادثه بوده است.“
پاسخ دهید