مدرسه مهندسان! بازخوانی تاریخ هنرستان«سید جمال الدین اسدآبادی»
منطقه ۷، محله مقدم، خیابان فداییان اسلام. به فاصلهای طولانی، دیوار خوشنقش و نگاری را میپیمایم و تا رسیدن به سردر هنرستان جمالالدین، گمان نمیبرم دیوارهای بنای باهویتی باشد که بهدنبال آن هستم؛ سردر مدرسه اما تنها یک نشانه از نشانههای بزرگی و اهمیت مدرسهای است که بیش از نیم قرن، خطرات و خاطرات فراوانی به خود دیده و اکنون با حوضچه زیبا، درختان سربهفلک کشیده و حال و هوای خوشش، از پس سالیان سپریشده، آماده نوشته شدن بر کاغذهای روزنامه ماست.قرار من با مهندس اورعی، مدیر کنونی این مدرسه تاریخی، ساعت دو و نیم عصر است، این یعنی دو ساعت فرصت برای گشتن در صحن این مدرسه سه هکتاری، عکس گرفتن از جایجای مدرسه و صحبت با دانشآموزانی که در مهربانی و ادب نمونهاند.پیش از ورود، در بسته مدرسه، نام حکشده مدرسه بر سردر آن «هنرستان صنعتی سیدجمالالدین اسدآبادی» و جملهای که نوشته شده «اینجا سرآغاز تولد یک مهندس است» اولین دیدنیهایی است که در هنگام ورود جلوی راهم قرار میگیرد.
دهه ۳۰ – نفحات نفت
درهای مدرسه که گشوده میشود، سمت راست من،در فضایی با حیاطی خاکی که در گوشه و کنارش گل و علف با فنس محصورشده، ایستگاه دوچرخههایی است که من را میبرد به روزهای خوش دبیرستان. ۱۳۳۷ عددی است که تاریخ به نشانه سال تأسیس این هنرستان توسط حاج احمد سروقدی بر سردر آن ثبت کرده است. ساختمان مدرسه اما سالها پیش از این تاریخ احتمالا توسط طراحان انگلیسی برای شرکت نفت ایران ساخته شده است. در آن سالها، شرکت نفت که در طرق مشغول به کار بوده، این محیط را به عنوان تعمیرگاه تاسیسات خود احداث میکند و پس از پایان فعالیت خود در این حوزه، ساختمان را به اداره فرهنگ آن زمان تحویل میدهند؛ این تاریخ، همان عدد ۱۳۳۷ است که سال تأسیس هنرستان جمالالدین را نشان میدهد.
شکل کلی ساختمان این هنرستان، همان چیزی است که در ابتدا برای شرکت نفت ساخته شده بود. دهه۴۰ – ثبت و ثبات
دهه چهل، دهه ثبات و ساختن است؛ در آغاز این دهه است که سند مدرسه به طور رسمی به نام اداره فرهنگ ثبت میشود؛ اگرچه در آغاز این دهه اینجا مدرسهای فنیحرفه ای به شمار میآید، اما در پایان دهه، دانشآموزان آن با عنوان دانشجو از هنرستان فارغالتحصیل می شوند؛ تا انتهای دهه چهل، سه گروه از هنرجویان، درس خود را در این هنرستان به پایان بردهاند.
دهه۵۰- هنرستان فنی
به قول حسین معصومینژاد، معاون آموزشی هنرستان، «تغییرات ساختمان هنرستان در طی سالیان، از روی ظاهر بناها قابل تشخیص است؛ ساختمانهای آجری و بندکشیشده به سبک قدیم، متعلق به ساختوسازهای اولیه است و قسمتهایی که نمای جدید دارند، بعدها احداث شدهاند.» در ابتدا، فضاهای از قبل احداثشده را به بخشهای برق، صنایع فلز، ساختوتولید و چوب اختصاص میدهند. در آن زمان، این مجموعه با عنوان «هنرستان فنی»، نیروی انسانی لازم برای بخشهای گوناگون صنعت را آموزش میداده است.سال۱۳۵۳ است که مجموعهای از تغییرات مهم اداری و ساختمانی، حالوهوای مدرسه را تغییر میدهد. بنای مجموعه آموزشی شماره یک، آمفیتئاتر و کارگاههای ماشینافزار و برق در همین سال احداث میشود. ماشینها و ابزارآلات مورد استفاده در آنسالها با علائم و نشانهای سوئدی خود در ذهن هنرجویان و صنعتگران قدیمی این مدرسه بر جای ماندهاند؛ این وسایل را مهندسان سوئدی با خود به اینجا آورده بودند که ساختوسازهای سال۵۳ مدرسه، نتیجه تلاشهای آنها بود.
دهه ۶۰- مدرسه شهدا
انقلاب که میآید، مجسمه رضاخان غیبش میزند؛ اسم مدرسه هم که رضاشاه بوده، مُهر میخورد به اسم یک مبارز آزاده: «جمالالدین اسدآبادی»؛ اینگونه صنعت و آیین به هم گره میخورند تا چرخ صنعت این مملکت به دست بچههای مومن انقلاب بگردد و بگردد تا امروز که به گفته مدیر هنرستان، مهندس اورعی «شاید نیمی از صنعتکارهای موفق خراسان، دانشآموز این هنرستان بودهاند و این مدرسه، نود و یک شهید به انقلاب هدیه کرده است.»
جنگ، نود و یک دانشآموز این مدرسه را با خودش میبرد به بهشت؛ از میان شهدای این مدرسه، شهید اورعی غدیری، شهید رمضانزاده، شهید سیدعلی میررضایی، شهید شجاعی و شهید علی مهریزی، تنها برخی از اسامی درخشان این مرز و بومند.
سال۶۶ نمازخانه جدید مدرسه احداث میشود، نمازخانهای که بعدا جای خود را به کارگاه ریختهگری میدهد تا نمازخانهای بزرگتر در مرکز هنرستان تأسیس شود.در همین سال- سال۶۶ – حوض زیبای مدرسه که برای سالها با انبوهی از مصالح ساختمانی پرشدهبود، با تلاش مهندس جعفری و مهندس خالقی، مسئولان وقت هنرستان، دوباره راهاندازی میشود و حالوهوایی خوش به این مجموعه آموزشی میدهد.
دهه ۷۰- نظام جدید
سال۷۴ راهاندازی نظام جدید آموزشی، پای کارشناسان وزارت آموزش و پرورش را برای بررسی فنی هنرستان به این حیاط باز میکند. تأیید این هیئت کارشناسی منجر میشود به راهاندازی آموزشکده شماره۲ مشهد. به اینترتیب، تأسیس آموزشکده ثامنالحجج(ع) در سال۷۶، دانشجویان سراسر کشور را برای چندسال میهمان این ساختمان قدیمی میکند.
دهه ۸۰- دهه جداسازی
سال۸۳ با وجود تلاشهای فراوان مسئولان مدرسه برای جلوگیری از تفکیک و تجزیه صحن هنرستان، بخشی از مدرسه که خانه مدیر سابق هنرستان هم در آن قرار داشته از آن جدا میشود و به بهانه نامناسب بودن برای تحصیل دانشآموزان در اختیار بخش غیردولتی قرار میگیرد تا به اینترتیب مدرسه غیرانتفاعی«ثابت بیگیان» در کنار این هنرستان تأسیس شود؛ مدرسهای که در حال حاضر، تعطیل شده است.
دهه ۹۰- ثبت ملی
هنرستان جمالالدین، قدیمیترین مدرسه صنعتی مشهد پس از هنرستان شهید بهشتی است. معماری، طبیعت و تاریخ این مدرسه، آنقدر کمنظیر است که دوستدارانش را به فکر ثبت ملی آن انداخته است؛ تلاشی که به گفته مدیر مدرسه، به خواست مدیران ناحیه۲ آموزشوپرورش متوقف مانده.
این روزها اما رنگ ریخته دیوارها، سیستم معیوب گرمایی، مخروبه بودن بنای برخی سالنها و رهاشدن زبالهها در قسمتهای انتهایی مدرسه، سلامت و امنیت بچهها را تهدید میکند؛ تهدیدی که به نظر میرسد دلیلی فراتر از دفتر مدیر مدرسه داشته باشد. شجریان، معاون مدرسه از زخم هایی که بر دل این بنای فرهنگی نشسته است، میگوید و از اینکه: «سرانه اختصاصدادهشده به دانشآموزان این مدرسه با کوچکترین مدارس شهر برابر است و این در حالی است که هزینه بسیار بیشتری برای فراهم آمدن امکانات در این مجموعه لازم است.»
او با اشاره به اینکه «ظرفیتهای کاربری این مدرسه، بسیار بیشتر از استفادهای است که در حالحاضر از آن میشود»، تأکید میکند: «متاسفانه آموزش و پرورش ناحیه۲، به جای احیا و نگهداری این مدرسه بهدنبال تفکیک و جداسازی بخشهای مختلف آن است.» مهندس عباس اورعی، مدیر مدرسه نیز در میان صحبتهای خود، این حرفها را تأیید میکند اما امیدوار است که تلاشهایش برای ثبت ملی این مدرسه به بار بنشیند.
ثبت مدرسه جلالالدین به عنوان مدرسهای با ارزش تاریخی و هویت ملی، کمترین حقی است که میتوانیم برای چند دههزار دانشآموز و فارغالتحصیل آن به رسمیت بشناسیم.بازسازی و بازآفرینی مهم است، اما مهمتر حفظ هویتی است که درگذر سالها به ما رسیده است.
مصطفی توفیقی
لطفا ایمیل هنرستان سیدجمال الدین اسد آبادی شهر ری را برایم بفرستید
با تشکر
لطفا شماره تلفن یا ایمیل هنرستان سید جمال الدین اسد آبادی را برایم بفرستید
با تشکر
امین گل مریمی
تلفن هنرستان سید جمالدین – خیابان نخریسی مشهد : ۳۳۴۱۲۲۳۷-۰۵۱
salam دنبال اقای زارع حسینی معلم ادبیات ام لطفا پیام بفرستید که کجاس شمارم ۰۳۵۸۴۶۵۶۲۶۱۱۲ واتس اپ تشکر
سلام،
سال ۶۲رشته ریخته گری ایجاد شد نه ۶۶ من دانش اموخته همون دوره ام
چرا از شهید علوی، قیاسی، ملوندی نام برده نشده