محله پایینخیابانمشهد تا پیش از آنکه روند گسترش خود را شاهد باشد، در سالیانی نه چندان دور، به محلات معدودی تقسیم می شد. یکی از این محلات بزرگ و قدیمی محله پایین خیابان بود.
محله پایین خیابان در امتداد ضلع شرقی خیابان چهارباغ که به فرمان شاه عباس صفوی از غرب به شرق کشیده شده، به وجود آمده است. این بخش از خیابان چهارباغ به نام های گوناگونی در نزد مردم مشهد شناخته می شده است. اما همچنان در نزد قدیمی های شهر مشهد، پایین خیابان، آشناترین نام برای این محدوده از شهر است. پایین خیابان بعدها به خیابان صفوی نامگذاری شد، بعد از انقلاب هم این خیابان نام «نواب صفوی» را بر خود گرفت.
نکته جالب توجه این است که این خیابان با وجود تغییر نام، هنوز هم به همان نام گذشته مشهور است. هنوز هم بر زبان مشهدی¬های قدیم نام «ته خیابون» شنیده می شود.
وجه تسمیه نام «ته خیابان» از این سو است که در دوره صفویه، خیابان اصلی که از بالا به پایین کشیده شده بود، به دروازه¬ای به نام پایین خیابان ختم می شد. این بخش که پایین و ختم خیابان بود، به ته «خیابون» شهره گردید.
پایین خیابان به دروازه «ته خیابون» ختم می¬شد که امروزه تبدیل به میدانی با نام «عدالت» شده است.
همچنین در فاصله کمی با میدان عدالت، تقاطع پنجراه وجود دارد که یکی از شاخصه های اصلی این محله به شمار می¬آید. زیرگذر پنجراه که تغییرات بسیاری به خود دیده، همان پنجراه گذشته است.
در قدیم در اطراف پنجراه قبرستان، کوره¬های آجر و آهک پزی، بازار و کاروانسرا و اجتماع مال دارها، بارکش ها و هیزمشکنان وجود داشته است.
گفتنی ست؛ در حال حاضر در محل سابق قبرستان و کوره¬ها پارکی به نام «وحدت» به چشم می خورد که در سال ۱۳۵۰ احداث گردیده است.
محله پایینخیابان همان امتداد محور عمده ارتباطی شهر از بست پایین حرم مطهر تا پنجراه پایینخیابان است که قبل از انقلاب، خیابان صفوی و اکنون «نواب صفوی» نامیده میشود. انتهای پایینخیابان در نزدیکی دروازه که به «تهخیابون» شهرت داشته، در حال حاضر به میدان وسیعی ختم میشود که «میدان عدالت» نام دارد. این میدان در قدیم «میدان اعدام» نام داشت که محل به دار کشیدن محکومین و قاتلین بود.
زینالعابدین میرزا، پسر شاهزاده محمدولیمیرزا در کتاب نفوس شهر مشهد که در سال ۱۲۷۵ نوشته، تعداد خانوارهای این محله را ۱۲۵۷خانوار ذکر کرده است. همچنین بناهای این محله در آن سال به این شرح است: دو مدرسه، ۱۴ مسجد، ۱۴ تکیه، ۵ کاروانسرا و تیمچه، ۱۵ حمام، ۱۰ آبانبار، ۱۲ کارخانه و ۲۱ باغ.
ابنیه تاریخی محله پایین خیابان
برای دیدن تصاویر و اطلاعات بیشتر روی تصاویر کلیک کنید
- مدرسه عباسقلیخان
- مقبره پیرپالاندوز
- ورودی بازار عباسقلیخان
- خانه توکلی
- مسجد و آب انبار صاحب الزمان
- بازار پایین خیابان
- مصلی مشهد
- نمای سرای فولاد کار
- خانه بلخاست
- حسینیه رحیمیان
|
وجود بيش از ۵۰ هزار هکتار بافت فرسوده در بيش از ۱۰۰ شهرکشور و محدوديت منابع مالي – دولتي براي احياي آنها از يک طرف و ظرفيت بالاي اين مناطق در تامين نيازهاي خدماتي و مسکن شهري از طرف ديگر، ضرورت به کارگيري الگوهاي برنامه ريزي مبتني بر مشارکت شهروندان و به ويژه ساکنان محلي را در فرآيند احياي اين مناطق اجتناب ناپذير مي نمايد. يکي از مسايل و مشکلات طرح هاي احياي مراکز شهري، مشارکت ناپذيري آنها و ناچيز انگاشتن نقش و جايگاه مالکان املاک چنين بافت هاي در فرآيند احيا است. که باعث کندي و تاخير در اجراي اين طرح ها و عدم تحقق اهداف آنها در افق زماني پيش بيني شده است.
در راستاي تحليل مساله فوق و دستيابي به هدف تحقيق سنجش اثرات طرح نوسازي مرکز شهر مشهد بر ساکنان اوليه ي محله ي پايين خيابان مرکز شهر مشهد به دليل سابقه چندين ساله فعاليت هاي نوسازي و بهسازي، نمونه موردي پژوهش حاضر را تشکيل مي دهد. با انتخاب نمونه اي اثرات طرح بر تعدادي از مالکان اوليه در اواخر سال ۱۳۸۴ که از روند اجراي طرح متاثر شده اند، از طريق تکميل پرسشنامه، سنجيده شد. نتايج حاصل از تحقيق، بيانگر اين واقعيت است، که ۷۳٫۳% مالکان مجبور به ترک محله و مهاجرت به ساير مناطق شهر شده اند، ميانگين فاصله بين محل كار تا محل زندگي مالکان قبل از واگذاري ۷۶۶ متر بوده كه بعد از واگذاري ملک به خاطر اجراي طرح به ۳۱۵۷ متر افزايش يافته است. همچنين محل كار ۶۰% مالكين قبل از واگذاري درون محله بوده، اما بعد از واگذاري اين نسبت به ۳/۲۳% کاهش يافته است. ۷/۲۶% مالكان در گذشته شغلشان به منزل وابسته بوده، اما وابستگي شغل به منزل اكنون به ۳/۳% كاهش يافته است. نسبت مشاغل آزاد از ۳/۷۳% به ۷/۴۶% بعد از واگذاري كاهش يافته است. حدود ۷/۲۶% مالكان پس از فروش ملك تغيير شغل داده اند. نتايج بررسي به عمل آمده حاكي از آن است كه ۷/۶۷% مالكين ميزان تفاوت ارزش املاک با قيمت کارشناسي و قيمت روز را حدود ۵۰% ذکر کرده اند. از نظر تمايل اقتصادي نيز۷۳% مالكين از شرايط اقتصادي قبلي رضايت داشته اند، ولي فقط ۳/۳% از شرايط فعلي اظهار رضايت کرده اند. به طور کلي ۷/۹۶% مالكين از اجراي چنين الگوهايي رضايت نداشته و تاثير طرح بر زندگي خود را منفي ارزيابي كرده اند.
پيشنهادات مالکان علاوه بر خريد ملک به قيمت عادلانه روز (۵۰%)، به کارگيري روش هاي متنوع توافق (۷۳٫۳%)، منتفع شدن از منافع آينده طرح (۴۳٫۳%) و … مي باشد. حال چنانچه روند فعلي طرح که با مقاومت ساکنان همراه است ادامه يابد، با توجه به پيشرفت فيزيکي ۱۰ ساله گذشته طرح بر طبق اسناد موجود که حدود ۱۱ درصد بوده، اجراي طرح ۹۰ سال به طول مي انجامد و طرح در سال ۱۴۷۳ هجري شمسي به پايان خواهد رسيد.
كليد واژه: ارزيابي، برنامه ريزي، نوسازي، مرکز شهر، مشهد، مالکان اوليه
پاسخ دهید