مقبره شیخ احمد جامی با قدمتی ۸۰۰ ساله در کهن دیار عرفان “تربت جام” یکی از آثار ملی ایران در این شهر است که در فضای باز در جلوی ایوان مسجد بنا نهاده شده و روی قبر شیخ هیچ سنگی نیست و تنها یک درخت پسته کهنسال بر این مزار روئیده است.
پیشینه بناهای مجموعه شیخ جام که با دستان توانای معماران و تدبیر هنرمندان با ذوق و خوش قریحه ایرانی پدیدار گشته ، بر اساس کتیبه های آن دست کم به قرن هفتم هجری قمری بر می گردد و زمانی که شیخ احمد جامی در کنار خانقاهش روی در نقاب خاک کشید ، مریدانش بناهایی زیبا پیرامون مزارش بر پا کردند.
مقبره پیر جام تلفیق هنر و عرفان
مجموعه “مزار شیخ جام” محل تلاقی ذوق هنری ، استعداد ، مهارت هنرمندان و به نوعی نمایشگر باورهای مذهبی و تعهد الهی آنان برای ارائه بخشی از جلوه های جاویدان هنری و تزئینی بر پایه عشق و ارادت است ، به گونه ای که در مواجهه با بناهای دیگر ، شاهد ارتباط متقابل عرفان و مفاهیم معماری هستیم.
دستمایه هنرمندان خوشنویس برای نگاشتن کتیبه های زیبای این مجموعه بیشتر آیات و سوره های مبارکه قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم (ص) و ستایش های عرفانی است.
مزار یادگاری است نفیس و با ارزش که در بر گیرنده رشته وسیعی از انواع اجزا و عناصر معماری و همچنین تزئینات وابسته به آن بوده و مشتمل بر فضاهایی چون ایوان ، گنبدخانه، مسجد کرمانی، گنبد سفید، مسجد عتیق، سراچه ،مسجد جامع نو، گنبد فیروز شاهی و آب انبار است.
مقبره احمد بن ابوالحسن شیخ احمد جامی در شهرستان تربت جام، در میان جاده مشهد به هرات قرار دارد و مشتمل بر ده بنای تاریخی است که در اطراف یک حیاط وسیع مجتمع شدهاست، قبر خود شیخ، بدون هیچ گونه بنایی، به صورت روباز در مقابل ایوان عظیمی قرار دارد و در کنار آن، درخت پسته کوهی کهنسالی قرار دارد.
دو سنگ قبر افراشته سفید رنگ بر بالای سر و پایین پای مرقد وی نشاندهاند که بر روی آنها کتیبههایی به خط کوفی و نستعلیق نوشته شده و حواشی و قسمتهای مختلف آن با گل و برگ و طرح مارپیچی و مقرنس زینت یافتهاست.
در اطراف مزار شیخ، معجری سفید رنگ کشیدهاند و درهر متر ، ستون سنگی سیاه رنگی قرار داده شده که ۱۸ عددند و بر روی برخی از آنها کتیبههایی به خط ثلث و نستعلیق دیده میشود.
مجموعه، مشتمل بر ساختمانهایی است که در اضلاع غربی و شمالی حیاطی مستطیل شکل و بزرگ گرد آمده است و در قلب مجموعه، گنبد خانه با ایوانی در جلوی آن قرار دارد.
در طرفین ایوان، دو بنا به نامهای مسجد کرمانی و گنبد سفید یا مسجد رواق، قرار دارند و در جبهه غربی گنبد خانه سراچه؛ در سمت مشرق آن مسجد عتیق، و در جبهه جنوبی، مسجد جامع جدید واقع شده است که شبستان گنبددار آن با گنبد خانه مزار، بر روی یک محور که از در ورودی مجموعه شروع میشود، قرار دارند.
در جبهه غربی صحن بزرگ مقابل ایوان مزار، بنایی موسوم به گنبد سبز که قسمتی از مدرسه جلال الدین فیروز شاه است، قرار دارد، در جلوی مجموعه نیز سر در ورودی و در مقابل آن، آب انباری واقع شده است.
علاوه بر اینها، بناهایی شامل دو خانقاه از امیر تیمور در جبهه شرقی مزار، و مدرسهای از علاءالدین محمد فریوندی – وزیر خراسان در زمان ابوسعید و طغاتیمورخان – و نیز مدرسه دیگری در جبهه مقابل مدرسه فیروز شاه و متصل به مسجد جامع عتیق که توسط شخصی به نام «امیر شاه ملک» ساخته شدهاست، وجود دارد.
پاسخ دهید